مالا مه مالا مه كوردستانه
بابه‌تێن وه‌كهه‌ڤ
د.شه‌عبان مزوری
ببوچونا من لسه‌ر وان پێزانینن من هه‌ی ل سه‌ر دیروكا كوردی عه‌فرین یه‌كه‌مین شكه‌ستنا كوردانه د یه‌كه‌مین شه‌ردا. زۆر جاران راسته باسا شكه‌ستنا هاتیه كرن لێ دناڤه‌روكا خوه‌دا سه‌رجه‌م ره‌ڤین و ته‌سلیم بون بون. ددیروكا كورداندا به‌رخوه‌دانه‌ك بڤی ره‌نگی نه‌بویه لسه‌ر جوگرافیه‌ك بچوك هه‌مبه‌ر نه‌یاره‌ك هوڤ وه‌ك تورك و ئوممه‌تا موحه‌ممه‌د، ژ ئه‌فریقیا هه‌یا چینێ ڤامپیر و پیرهه‌ڤیێن موسلمانا عه‌فرین دورپێچكرن. ژ كوردێن موسلمان هه‌یا پاپایێ رومێ ده‌ركه‌فتن سه‌ر بانێ دێر و مزگه‌فتا و داخوازا سه‌ركه‌فتنێ بو سولتانێ ئیسلامێ كرن، هه‌ما بێژه ژ هه‌می ئولان هه‌یا ئه‌تێئیستان.
عه‌فرین سپارتا كوردایه
جه‌نگا عه‌فرینێ سه‌ره‌تا هوشیاربونا نه‌ته‌وا كورده، سه‌ره‌تا بنرخكرنا كه‌سایه‌تیا كورده. جه‌نگا عه‌فرینێ یه‌كه‌مین جه‌نگه ئاخ تێ داگیركرن لێ ته‌سلیم بون و چه‌كدانان چێنه‌بو. وه‌ك هه‌رده‌م پشتی رودانا هه‌لسه‌نگاندن پشتی زه‌لال بونا ره‌وشێ پر ئاسان دبن، لێ پرانیا وان هه‌لسه‌نگاندنا دچه‌نه دوارێ ره‌خنه‌كا بێ موفا. لسه‌ر هنده‌ك ڤان هه‌لسه‌نگاندنا دێ راوه‌ستم. لێ به‌ری مروڤ خوه بزانا دانه پرس ژخوه بكه‌ت، ئه‌گه‌ر به‌رخوه‌دانا عه‌فرینێ سه‌رگرتبا ژبه‌ر هه‌ر هویه‌ك نه‌گرنگه، گه‌لو ئه‌ڤ كه‌سێن ئه‌ڤرۆ ڤان ره‌خنه و هێرشێن دژواردكه‌ن دا سه‌رچه‌مكی گرن ل گوڤه‌ندا سه‌رهه‌لدانێ، دا بێژن ئه‌ڤه به‌رهه‌مێ فه‌لسه‌فا مه‌یه.
هنده‌ك دبێژن بوچی عه‌فرین راده‌ستی ئه‌سه‌د نه‌كرن لسه‌ر پێشنیارا روسان، ژبو زانین هیچ پێشنیار بڤی ره‌نگی نه‌بوینه و رژێما ئه‌سه‌د بخوه‌ژی نه‌دهات عه‌فرینێ، ئه‌ڤه ژ لایه‌كیڤه، ژ لایه‌كدن ئه‌گه‌ر ئه‌سه‌د قه‌بولكربا و عه‌فرین وه‌رگرتبا هه‌ر ئه‌وكه‌س دابێژن عه‌فرین ژی وه‌ك شه‌نگال هه‌یا خانه‌قین بێ به‌رخوه‌دان هات ته‌سلیمكرن.
به‌شه‌ك دن ژ خه‌لكێ مه په‌روه‌ردێن قوتابخانا هه‌لاتن و ته‌سلیم بونێ دبێژن مانه هه‌ڤسه‌نگی نه‌بو لناڤبه‌را مه و نه‌یارێ مه و یا ئاشكرا بو كو ئه‌م سه‌رناكه‌ڤین دڤی شه‌ری دا. هاوسه‌نگی راسته به‌شه‌ك مه‌زن چه‌ك، ته‌قه‌مه‌نی، هه‌ژمارا له‌شكه‌ری، لوجستیك و گه‌له‌ك لایه‌نێن دن دگره لێ یه‌ك ژ فاكته‌رێن هه‌رێن سه‌ره‌كی سیكۆلژیا مروڤیه. چه‌ند مروڤ دده‌رونێ خوه‌دا بخوه باوه‌ره، كوشتنا بخوه‌باوه‌ربونێ دناخێ كه‌سێ كورد دا بسالان به‌رهه‌مێ وێ رۆژه‌ڤه.هه‌یا ئه‌ڤرو بدیتنا من ٩٠ % ژ كوردان هه‌مبه‌ر بیانیا، هوستی خواره، دامایه ….هتد ژ كه‌ساتیا لاواز. به‌ری جه‌نگ ده‌ستپێبكه هنده‌كا دگوت ته‌سلیم ببن هون نكارن خوه راگرن لهه‌مبه‌ر له‌شكه‌رێ دویه‌مین ل ناڤ ناتۆ دا. لێ به‌رێزان ئه‌فغانستان له‌شكه‌رێ سۆر و له‌شكه‌رێ یه‌كه‌مین یێ ناتۆ خستن سه‌ر چوكان، نه‌گرنگه لژێر چ باوه‌ری جه‌نگا خوه دكرن و دكه‌ن.
خاله‌ك دن ژ گازنده و ره‌خنا هنده‌ك كه‌سان كو بباوه‌ریا من پرانیا وانا كوردپه‌روه‌رن ئه‌وه گه‌لو بوچی به‌ری هنگی باژار ڤالا نه‌دكر ژ سڤیلان و بوچی باژار بچه‌ند كات ژمێرا كه‌فت بێ به‌رخوه‌دانه‌ك به‌رچاڤ. بمن ئه‌ڤ خاله جهێ لسه‌ر راوه‌ستانێ یه. بدیتنا من كه‌تنا باژێری ئه‌نجاما خواندنه‌كا شاشا نه‌خشا سیاسیا جیهانی بو هێژان كوردا هیڤی هه‌بو ئه‌مریكا و ئه‌ورپا ڤێ هێرشێ راوه‌ستینن. دو جه‌نگ لكێله‌كا هه‌ڤ دچون لێ كلیلكا سستكرن و گه‌رمكرنا شه‌ری دده‌ستێ هرچێ روس دا بو. دژوار بونا هێرشا روس و ئه‌سه‌د بو سه‌ر غوتا رۆژئاڤا ١٠ ئاڤدارێ و بكائینانا چه‌كێ هه‌رێ گران، سیگنال دان توركا كو هێرشا خوه دژوارتر بكه‌ن لسه‌ر عه‌فرین. ده‌ما رۆژا پێنج شه‌مبی ١٥ ئاڤدارێ له‌شكه‌رێ ئه‌سه‌د ده‌ست ب سه‌ر به‌شێ هه‌رێ مه‌زن ژ غوتا رۆژهه‌لات كری دڤیابا لایه‌نێ كوردی زانیبا ئێدی عه‌فرین دێ كه‌ڤیت. ئه‌ردوگان باش دزانی پشتی روس و ئه‌سه‌د كارێ خوه بدوماهی ئینای لغوتا رۆژهه‌لات ئه‌گه‌ر عه‌فرین دناڤا هه‌ری زۆر ٧٢ كاتژمێرا داگیرنه‌كه ئێدی نكاره چونكی روس بخوه دێ وی راوه‌ستینن. بباوه‌ریا من لایه‌نێ كوردێ بریارده‌ر لعه‌فرینێ هزردكر هه‌بونا سڤیلا وێ ببه رێگر هه‌مبه‌ر بكارئینانا چه‌كێ گران ژبو لێدانا باژێری. هه‌ر ژ رۆژا ئه‌ینی ١٦ ئاڤدارێ له‌شكه‌رێ ئوممه‌تا موحه‌ممه‌د هه‌می هێزا خوه ئانی سه‌ر عه‌فرینێ، ژ هه‌می لایه‌كی و بهه‌می جورێ چه‌كی باژێرێ عه‌فرین كرنه ئارمانج. ده‌ركه‌فتنا چه‌كدارێن كورد ژ باژێری نه ره‌ڤین بو به‌لكو ببدیتنا من گه‌هشتن وێ باوه‌ریێ ئێدی هه‌بونا وان لناڤ باژێری وێ ببه ئه‌گه‌را كوشتنا هه‌مو خه‌لكێ عه‌فرینێ و تازه زانین كو پتر ژ به‌رخوه‌دانا كری نكارن ، كورد بێ ده‌نگن، جیهان بێ ده‌نگه.
به‌رخوه‌دانا عه‌فرینێ ئه‌فسانه‌یه، لێ گه‌لێ كورد دڤێت ژخه‌و رابیت، مێژیێ كولتیێ پاڤێژیت. هه‌رێم به‌ره‌ف جه‌نگه‌ك به‌رفره‌تر دچیت. بباوه‌ریا من ته‌نها ئه‌و كه‌سێن لبه‌رخوه‌بده‌ن وێ لسه‌ر پیا بمینن. ده‌ست خوه‌شیێ ل خه‌لكێ سلێمانیێ دكه‌م ژبو هه‌لویستێ وان. ئه‌گه‌ر مه چوار باژارێن پر ره‌نگ، پرده‌نگ، پر بوچون، پرخوه‌دی هه‌لویست، پر قه‌هره‌مان …….هتد وه‌ك سلێمانیێ هه‌بان له‌شكه‌رێ ناتۆ و هورچا روس بهه‌ڤرا هێرشكربان كورردستانێ سه‌ركه‌فتن دابو مه‌بیت.
