دەمێ ده‌نگێ نەرازیبونا جڤاکێ هێدی وەکی کۆ ژ بلورەکە کەڤن و خەتمی ب مەلولی دەردکەڤت، دەستهەلات دڤه‌جنقت و گوهێن خوە لیچ دكه‌نه دیکا (ده‌پێ شانۆیێ) جڤاکێ؛ ئەو دزانت چالاکڤانێ سڤیل “ڕح، دیک، خوەدیک و بلندگویا جڤاکا سڤیلە.
دزانت ژی، دەنگێ جڤاکێ دەنگێ خودێ یە؛ هەردەما جڤاک کۆدەنگ بوو؛ بهەڤرا گوتن: “نا” ئێدی چو هێز نکارن خوە ل هه‌مبەر وی دەنگی ڕابگرن، لەوما دەستهەلاتێن چاکساز لگەل دەنگێ جڤاکێ دەستهەلاتا خوه رادەستی جڤاکێ دکن و خاترا خوە دخازن؛ چونکی ئەوان سەربور هەنە کو هەر دەستهەلاتەکا بەرتەک دای جڤاکێ خوە لسەر پیێن خوە نەگرتیە لبەر پیان تێک چویە.
لێ بەلێ دەستهەلاتێن دکتاتور و خودان سیستەما موبوقراتی ژ ئەوان کریار و تاوانێن کرێت یێن ئەوان ئەنجام دابون، ببێ جارەنڤیسی مابوون ڕیا وان ته‌نگ ببوو و بێ دەرفەت مابوون لەوما لگەل چالاکڤانا دکەڤن هەمو جورەیێن شەرێن مان و نەمانێ. ژبو کو وی دەنگێ نزم و خەتمی چک بکت.
هەردیسا، ئەو ژی دزانن کو نه‌پێكانه ئەو بکارن دەنگ و رەنگێ ئازادیێ بنبڕ بکن و ئەو هەولە نەژبو تشتەکی مایندە بوو؛ تنێ ژبو هندک تەمەنێ خوە درێژ بکن ئەو کر بوون. و هەر دەستهەلاتەکا دکتاتور و موبقرات دێ بڤی رەنگی خوە ئامادەکت و تەڤگەرت؛ چونکە باش دزانت ئەڤ دەنگەیە ڕحا وێ دکێشت لەوما ژ ئەڤی دەنگی دترست و دەما دەنگێ جڤاکێ د بهیسیت و تەڤگەرێن چالاکڤانێن ڕاستەڕک دبینت ئێکسەر دکەڤت بەر تایا مرنێ و ژبو خوەپارستن ژ وێ مرنێ بهەموو هێزا خوە، خوە رادژەنت و لگور ڤێ خەتەریا لسەر خوە دەست ب دارشتنا پلانێن خوە یێن جور ب جور دکت.
1- بەشێ دوووڤچونێ ب ڕێیا هەڤالەکێ چالاکڤانی دکەڤن پەیوەندیا و ب زمانەکی نەرم داخازن ئەڤی چالاکی بینن سەر رێیا خوە و د قالبێ دلسوزەکیدا سەرەدەریێ لگەل دکن، دیار دکن کو سینگێ وان بەرفرەهە هەمو رەخنە و پێشنیارا دپەژرینن، بەحسا زەحمەتا خوە یا دەم بوری دکن. و دبێژن چالاکڤانی: ئەم ژی وەکی تە هزر دکین دەست خوەش تو هەرتشتی راست دبێژی بەلێ ئەو تشتێن ئەم دزانین تو نزانی ئەو پێشبینی یێن مە و باندور و خەفکێن ڤەشارتی یێن لسەر وەلاتی تو نزانی؛ لدەف مە نهێنینی و پاراستینە ئەم نەشێن ئاشکەرا بکین ئەگەر تو ل جهێ مە بای تو دا زانی تو شاشی. ئەڤجا باشتر هزر بکە و بزانە ژی “سەروک٫ هێما و پەیرەو هێلێن سورن؛ و تو حەتا نها هێزا هەوالگێری و دیڤچونا پاراستنا مە نزانی ئەگەر هاتو تو بەردەوام بێ ئەم مەجبورین تە راوەستینین
2- لگەل مالباتا چالاکڤانی دکەڤن په‌یوه‌ندیا و دبێژن ئەڤ کەسە دسەردا چویە ژبو مە و وە خەتەرە ئەم وە ئاگەهدار دکین و دبێژین: لسەر وە ئه‌ركه هوون وی بێدەنگ بکن و پێشنیاری وی بكن، هەر کارەکێ وی بڤێت یان مادەیەک ئەم ل هه‌مبه‌ر وی ئامادەینە، لێ کو هووین وی ژ وێ رێیا گرتیه به‌رخوه ڤەنەگەرینن دێ لسەر وە بخوە ژی گران راوه‌ستیت و هتد..
3- ل کومکرنا خالێن وی یێن لاواز دگەرن و دچن هشێ دیروکا وی و دەنگ و دیمەنا کوم دکن چەند کەسا پێرا بەر دده‌ن وەکو کچ، ژن و کوڕێن بێ کەسایه‌ت و هلوه‌شیای تنێ ژبو کو خالەکێ لسەر لاوازیا وی بگرن، ئەو خالێن دناڤا چاندا ویدە نەهاتبت پەژراندن دا وی ل ناڤ جڤاک، کەس و هەڤئالی یێن ویدە کرێت و ریسوا بدن دیار كرن.
4- ئەگەر چالاکڤان د وەلاتی دابت حەتا چەند جارا دهێت بنچاڤکرن، تەنێ لسەر کێشەیێن جڤاکی و خالێن “نامیسێ” ڕادوه‌ستن جارنا ژی پەسنا مالباتا وی دكن و جارنا ژی وەکی دلسوزەک وی شیرەت دکن؛ جار ئێ دگرنژن جار ژی ئاوریا لێ ددن؛ پسیارێن گەلەک ژ بابەتی دوور ژێ دکن و دبێژن،: راستە تو دلسوز و سافەکی بەلێ تو نە سیاسی و چو ژ سیاسەتێ فێم ناکی تو دوست و هەڤالێن خوە ناس ناکی ئێدی برەنگەکی شیره‌تکی وه‌ك كاراكته‌رێ دڵسۆز هەول ددن هەڤالێن وی لبەر چاڤێن وی ڕەش بکن. و دبێژن: هەی نەزان تو پشتا خوە ب ڤی و یێ دی گەرم دکی ئەرێ تو دزانی هه‌تا تو دکوخی ژی هەڤالێن تە مە ئاگەهدار دکن؛ و میناکێن درەو و تومارێن دەنگێن سەختە یێن چێکری ژبو وی وەکی بەلگە به‌رهه‌ڤ دکن و دبێژن گەلەک تشتێن دیژی یێن لبەر دەستێ مە بەلێ ئەم ناخازین ئاشکرا تە پێ شەرمزار بکین ئێدی تو بکه‌یفا خوەی!
5- پشتی ڤان دانوستاندنا ئەگەر هاتو ئەو چالاکڤان لسەر چالاکی یێن خوە بەردەوام بوو گەفا لێ دکن و هەر دەما دەرفەت دیتن کو ئاشکرا نابت دێ بێ سەروشوین کن و بەلکی ژی بدەستێ هەڤالەکی وی ژی بدن کوژتن.
6- ئەگەر چ چارەسەری نەدیتن و ئەڤی چالاکڤانێ “ڕاستەڕک بێخن تاپک و خەفکێن خوە و نەشیان تیرۆر ژی بکن وێ دەمێ دێ دەست ب ئانتی پڕۆپاگاندا کن و دناڤا جڤاکێ و دوست و هەڤالێن ویدا به‌ڵاڤ كن و بێژن: ئەڤ کەسە دینە، دەستەکێ دەرەکیە. یان ژی دێ بێژن: ژ مەیە و بو مە کار دکت.
نزار بێجان
