د. شه‌عبان مزوری
گه‌شه‌پێدان و خوه‌شگوزه‌رانیا هه‌ر وه‌لاته‌كی و هه‌رێمه‌كێ گرێدای ئازادیا تاكه‌كه‌سیه، كو پێكهاتیه ژ ئازادیا راده‌ربرینێ تا ئازادیا باوه‌ریێ و دوروستكرنا كوم، رێكخراو و پارتایه. مه‌ره‌م ژ دوروست بونا رێكخستنا ته‌نها و ته‌نها یه‌كخستنا مروڤێن نێزیك هه‌فهزردكه‌ن ژبو ئاسانكاری كرنا خستنا وان تێروانینا دبیاڤێ پراكتیك كرنێ دا. چونكه هیچ بیرمه‌نده‌ك بسه‌رێ خوه نكاره ئه‌كته‌ره‌ك كارتێكه‌ر به ئه‌گه‌ر كه‌سێن دن ره‌واجا هزر و تێروانینێن وی نه‌كه‌ن. بمن ئه‌ڤه هه‌می بیاڤێن ژیانێ دگره. د ره‌وشه‌ك ته‌ندوروست دا زۆرینه پرۆژێن خوه تێخه كار و كه‌مینه رۆلێ چاڤدێر و ره‌خنه‌گر دبینه.
د پرۆسێسا ده‌ستهه‌لاتداریێ دا لوه‌لاتێن دیمۆكرات مێژویێ سه‌لماندیه كو چه‌ندین كێمتر پارت و لایه‌ن به‌شداری ده‌ستهه‌لاتێ بن، چه‌ندین ئه‌و وه‌لات پێشڤه‌چون و سه‌قامگیریێ بخوه‌ڤه دبینه. ئانكو ده‌ما پارته‌ك یان رێكخستنه‌ك بسه‌رێ خوه پرانیا ده‌نگا بده‌ستڤه‌تینه ده‌ستهه‌لاته‌ك بریارده‌ر و كاراتر پێكتینه و دهه‌مان ده‌مدا ئاسانتر تێته ره‌خنه كرن و لێپرسین، پێچه‌وانه‌ی ڤێ چه‌ندی ئه‌گه‌ر ده‌ستهه‌لات ژ پتر یه‌ك لایه‌ن پێكبێت كاركرنا وێ ئالۆزتره و بریار گیروتر دبن و دهه‌مان ده‌مدا ره‌خنه و لێپرسین هه‌ما بێژه ئه‌سته‌مه، چونكه هه‌ر لایه‌نه‌ك خوه بخه‌مخور و دوروست دوزانه و هه‌می لایه‌نێن به‌شدار بكێماسی ب لاواز و نه‌كارا بناڤدكه‌ت.
ببوچونا من سازان و دیموكراسیه‌ت هیچ په‌یوه‌ندی بهه‌ڤرا نینه به‌لكو ناكوكن لگه‌ل هه‌ڤ. دیموكراتیه‌ت بكورتی واته ملكه‌چبون ببریارا زۆرینه بێی فه‌تساندنا ده‌نگێ كه‌مینه، سازان واته قایلكرنا پرانیا پێكهاته‌یا لسه‌ر شێوازێ سه‌ره‌ده‌ریێ لگه‌ل پرسێن جودایێن جڤاكێ كو بكوری تێ رامانا وێ یه‌كێ كو هه‌رلایه‌نه‌ك لگور قه‌بارا خوه به‌شه‌ك ژ ده‌ستهه‌لاتداریێ وه‌رگریت، واته هه‌ر لایه‌نه‌كی پاریه‌ك ژ كێكێ بده‌ست بكه‌ڤیت، له‌وما بمن ژڤان جوره ده‌ستهه‌لاتا مروڤ پتر ژ تالانیێ چاڤه‌رێ تشته‌ك دی نابیت. لڤێره ئه‌س نه‌شێم لسه‌ر تشته‌ك دن ده‌رباس بم كو بویه مودێل دناڤ دیموكراتیه‌تا دكتاتور ئه‌وژی كودایه، بمن به‌خشینا كودا لژێر هه‌رناڤه‌ك بیت ره‌گه‌ز، نه‌ته‌وه، ئول یانژی پیشه واته نه‌بونا باوه‌ریا بده‌ستهه‌لاتا راسته‌و خوه هاتیه هه‌لبژارتن ژلایێ پرانیا خه‌لكێ ژ ئالیه‌كی، ژ ئالیه‌ك دن كودا شوینا ببیته گه‌ره‌نتیا نوینه‌راتیا وی خه‌لكی دبیته به‌لا بو وان دناڤ ئوپوزیسیونا زۆرینه‌دا.
بوچی هه‌می لایه‌ن دخوازن به‌شداری ده‌ستهه‌لاتێ بن؟
ئه‌ڤ پرسه باوه‌ر دكه‌م زۆر جاران زۆر كه‌سان ژمه هزر تێدا كریه. لژێر ده‌ستهه‌لاتا دیموكراتا دكتاتور پارتا ده‌ستهه‌لات هه‌لات هه‌می پێگه‌هێن كومه‌لگه‌هێ قۆرغدكه‌ت، وه‌لاتی ته‌نها بملكێ خوه دزانیت، هه‌می داموده‌زگه‌هێن میری وه‌ك باره‌گه‌هه‌ك پارتا خوه دزانیت، بهه‌می پێچێبونێن خوه هه‌ر كه‌سێ گومان لسه‌ر هه‌بیت كو نه هه‌ڤالێ وێیه نانبردكه‌ت، هه‌می پۆستێن میری و نه‌میری دخیته ژێر ده‌ستێ لایه‌نگرێن خوه، ده‌زگه‌هێن ئه‌وله‌كاری و له‌شكه‌ری ژ پێكهاته‌ك نیشتیمانی دبنه میلیشیا و ژێر فه‌رمانا پارتا ده‌ستهه‌لات كاردكه‌ن ژبو كه‌پكرنا هه‌رده‌نگه‌كێ هه‌ڤرك. سه‌رئه‌نجاما ڤێ سه‌ره‌ده‌ریێ لڤان وه‌لاتا گه‌شه‌پێدانه‌ك سه‌قامگیر و به‌رده‌وام دوروست نابه. ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ لڤان وه‌لاتا ئوپوزسیون هه‌ولدده‌ت پرانیا جاران به‌شداری ده‌ستهه‌لاتێ ببه و دده‌ستهه‌لاتێدا رسوا و بێ ده‌ستهه‌لات دمینه.
ل وه‌لاته‌كێ لژێر دیموكراتا ئاسایی بگوهارتنا ده‌ستهه‌لاتێ به‌شه‌ك زۆر كێم ژ چه‌مكێن رێڤه‌به‌ریێ تێن گوهارتن، چونكه پرانیا ڤان پۆستا كه‌سێن بسپور دخوازه نه كه‌سێن پولیتیك، كه‌سێن بسپور به‌رده‌وامیێ بكارێ خوه دده‌ن ده‌رڤه‌ی وێ یه‌كێ كانێ كویژان پارت ده‌ستهه‌لاتداره یانژی ئه‌و كه‌س بخوه بێلایه‌نن یانژی ئه‌ندام و لایه‌نگرێن كویژان پارتیێ نه، له‌وما ئه‌م دبینین ئه‌ڤ وه‌لاته به‌رده‌وام دگه‌شه‌پێدان و پێشڤه‌چونێ دانه.
ئایا دبه به‌شداری ده‌ستهه‌لاتێ بی و ئوپوزسیون بی؟
ئه‌ڤ تێروانینه بمن چڤێلترین تێروانینه دناڤ ده‌ستهه‌لاتێن دیموكراتێن دكتاتور. یه‌ك ژ پێگه‌هه‌ن سه‌ركیێن دیموكراتیێ تێگه‌ها مروڤاتیه، واته ئه‌م وه‌ك مروڤ دڤێت بزانین ژبو پێكڤه بژین و گه‌شه بكین لسه‌ر بیڤه‌ك ده‌ستنیشان كری كو تێ ناڤكرن وه‌لات، دڤێت ئه‌م په‌سه‌ند بكین كو ئه‌سته‌مه ئه‌م خوه‌دی یه‌ك تێروانین بین دهیچ پرسه‌كێدا، لێ هه‌ر تاكه كه‌س خوه ژ به‌شه‌ك خه‌لكێ نێزیك دبینه و بهه‌ڤرا كاردكه‌ن، لێ هه‌رده‌ما ئارمانج ژڤێ پێكڤه كاركرنێ ئه‌وبیت كو هه‌می وه‌ك هه‌ڤ هزر بكه‌ن دێ بیته ئه‌گه‌را ژكارخستنا مه‌ژی و ئێدی كه‌س هزرێ ناكه‌ت. دیموكراتێن دكتاتور تێروانینه‌ك خودایی هه‌یه، له‌وما سه‌روك نایێت گوهارتن ژ ده‌رڤه‌ی مرنێ یان كوشتنێ، تێزێن سه‌روك وه‌ك فه‌رمودێن خودایی نه له‌وما پشتی هه‌ر گوتنه‌كا سه‌روكی له‌شكه‌ره‌كێ شروڤه‌كارا هه‌یه ژبو په‌یاما خودایی یا سه‌روكی به‌لاڤ كه‌ن، چێنابیت كه‌س هه‌لسه‌نگاندنێ بو بكه‌ت، چونكه بكورتی سه‌روك ژجهێ نوینه‌راتیا خوه‌دێ كو سه‌رده‌مێن به‌رێ ده‌ستهه‌لاتداری دكر، ئه‌ڤرو یێ بویه خودێ و یێن ژێر ده‌ستهه‌لاتا وی به‌نینه له‌وما نابیت بێژن وه‌نینه. لڤێره مه‌به‌ستا من هه‌می پارت و رێكخستنێن دیموكراتیه‌تا دكتاتورن.
پێچه‌وانه‌ی ئه‌ڤا لسه‌ری ل وه‌لاته‌كێ نۆرمال دیموكرات نه نورماله دهه‌ر رێكخستنه‌كێدا هه‌می كه‌س وه‌ك هه‌ڤ هزركه‌ن، چونكه بنه‌مایێ پێشڤه‌چونێ دیالكتیكه و بنه‌مایێ دیالكتیكێ هه‌ڤركیا تێروانینێن جودایه، له‌وما زۆر ئاسایی یه په‌رله‌مه‌نتاره‌ك دژی هه‌ڤالێن خوه ده‌نگ بده و پشته‌ڤه‌نیا هه‌ڤركێن گروپپێ خوه بكه. ئه‌ڤ چه‌نده‌ژی رێگریێ دكه تا مرنێ كه‌سه‌ك سه‌روك به یانژی سه‌روك ببیته خودێ
