ئول فاکتەرێ هەرێ کاریگەرێ دروستکرنا کەربێیە . پارڤەکرنا مروڤا بو سەر چەندی دەستەیا کارێ نەرەوا نە شایستە یێ ئولدارایە. دیوارێن هەرێن قالد د ناڤا مروڤاندا ئاڤا کرنە. کاریگەریەکا هەرا مەزن یا نێگەتیڤ د کارێکتەرێ مروڤی دا چێدکەن. مروڤ ب درێژایا هزاران سالا یێ فێری نەڤیانا هەڤدو کری. گەلەک لێکولێنەر و زانایایێن بوارێ ئولان پروپاگەندا پوزەتیڤیا کارێکتەرێ دینی د کەسایەتیا مروڤی دا یا کر. لێ د راستیا خودا تەنێ ل راستی کەسایەتیا خوە و ل گور بەرژەوەندا خو یا هشی ئەڤ بوچونە یێن ئانیە زمان. ئەو ئولدارێن ب ڤان پروپاگەندان د ناڤا جڤاکاندا رادبن تەنێ ل دێدا بەرژەوەندا خو دونیایێ دبینن. دین ئالاڤە و دیندار یێن بویە فاکتەرێ مونوپول کرنا خودێ ، سەکتەرێن زیندانی کرنا شیانێن خوداوەندیێ د بازنا بەرژەوەندێن خودا ین ل گور پیڤانێن خو دارشتی. خومالی کرنا پرێنسیپێن خوداناسیێ کارەکێ هەرێ نارەوا یێ بەرتەسکە ب بریارا مروڤان یا هاتیە ئورتێ. د هندرویێ عەقلی زاتێ مروڤێن ئولدار دا یاسا و رێسا بو خودێ یێن هاتیە دەستنیشان کرن. چوارچێوەیەکێ ل گور بەیاڤێ هشێ خو بو تێگەهێ خودێ یێ دانای. بریارا بەیاڤا دیتنا خودێ بو یێدی یا سنوردار کری. ب ناڤێ خودێ تێکست و یاسایێن چاوانیا بەرخوردا خودێ د گەل یێ دی بو زاتێ خودێ یێن دارشتی. هەر گروپەک و دینەک ژی ڤێ راستیا لێ خوودی دەرکەتنێ ژ خودێ ب مافێ خو دزانیت. بێی ئەوەی هیچ حسابەکا دەرڤەی دید و بوچونا خو یا عەقائیدی بو زاتێ خوداوەندی و بەرفرەهیا دیدا خودێ بکەت. باوەریا تێروانینا خو یا کەسی یا کریە پیڤەر خودێیە یێ بوخو تێدا زیندانی کری. بەیاڤێ هزرا خودێ یێ سنورێن هشی و لوگیکی یێن بو دانای . تابویتا بەرتەسکا هزرا خو یا کریە مەودایێ جیهانبینیا خودێ، رێ یێل ڤەرێژا هزرا یێدی گرتی. ئەڤەژی وێ راستیا نەگور دگەهینیت کو خودێ ل دەڤ مروڤی ل جیهانا وی یا کەسی بەدەر تر نینە.
ئەڤ جیهان بینیا تیولوگی یا ل دەڤ مروڤی هاتیە ئورتێ یا د گەل ئالاڤ و ئامیرێن بەرهەم ئینانێ و شێوێ ژیانا مروڤی ب درێژاهیا سالان یێن هاتیە گورین. لێ سەردەمێ پەیدا زونا ئولێن ئیبراهیمی دا واتە ل سێ هزر سالێن چویی و ڤردا تێگەهەکێ گەلەکێ بەرتەسک د پریڤاتی کرنا خودێ دا یێن هاتیە ئورتێ. هەر ئێک ژ مان مسیولوجیا ل سەدەمەکێ یێ ل هشێ مروڤی پەیدا بوی. بو سەر سەدا دید و تەوەر و رێبازان یێ هاتیە پارڤە کرن. هەر رێبازەک ژ رێبازێن ڤان سێ ئولێن ئیبراهیمی یێن بویە خودی پرێنسیپێن خو یێن هشک و نەگور. هر ئێک ژڤان دینان دەهان تەوەرێن تێهزرین و تێروانینێ یێن لێ پارڤە بوی. هەر ئێک ژ ڤان رێچک و رێبازێن هزری کومەکا پرێنسیپێن نە ژ هزرا مروڤی بەدەر دارشتنە. هەر دارشتەیەک ل ڤان دەرهاڤێشتەیان خو ب راست و بێ هەڤرک دبینیت. کەسێ هندی خو ب خودان و نزیکی ئەفەریدەگاری نابینیت. هەولا دای هەردەم باوەرمەند و کارتێکەرێ خو ب ئیمانداریەکا ناتولیرانس ب ئافرینیت . د هەمبەر یێ دی و باوەردارێ دیدا یێ خودی هەلویست و دلرەق نا پێرسپێکتیڤ بیت. داکو بکاریت سوزا خودێ د چوارچێوێ وێ عەقلیەتا نا تولیرانسا کونزەرڤاتیڤی دن بو خو دەستەبەر بکەت. نە کونزەرڤاتیڤی مەرجێن باوەرمەندیا خوداوەندیێنە.
چ دین ب گشتی و چ ئەڤ تێگەهێن مورڤی یێن هەتا نوکە خودێ تێدا هاتیە پێناسە کرن. تێرا پێناسەکرنا خودایەکێ ئونیڤێرزالیێ پانتائیزم ل سەر سیستەمێ فەلسەفا هێلینزمێ ناکەت. ئەرکێ مروڤێ هاوچەرخە بهێین خواندنەکا نوی یا سەردەمیانە کو دگەل پرێنسیپێن ژیانا ئیرویا مروڤی بگنجیت د تێکست و تێستامێنتێن کەڤنێ یێ بو پێناسە کرنا خودێ ژ لایێ مروڤان ڤە هاتیە بەرهەڤ کرن بکەن. هومانیزم و هشێ نولیرانسی ببیتە پیڤەرێ پێناسەکرنێ. ب چاڤەکێ گوماناوی رەخنەگرانە لێگەریانەکا هشمەندیانە بو خودایەکێ ژ دەرڤەی شیانێن عەقلێ مروڤی بگەرینن. وی خودایێ ل شیانێن مە یێن هشی و حەزێن مە یێن سوزداری بەدەر تر بناسین. رەفزا وان هەمی پێناسە و پێداچونان بکەین یێن هەیا نهە ب عەقلێ کەربێ بو خودێ هاتیە کرن. ئەو خودایێ ل بەیاڤێ تێگەهێ مروڤی یێ بچویک دەرنەکەتی دێ ل گور حەز و خوزیت ئاشوپی یێت مروڤی بیت. دێ خودانێ کەسایەتیەکا هشی یێ مروڤی بیت.ل سەر بەیاڤەکێ تەنگێ ترس و حەزێ دێ کەسایەتیا خودێ هێتە دیتن. ل گور بەرتەسکی و بەرفرەهیا کەسی دێ خودێ یێ گلوبال بیت. واتە مورڤە ئاست و جیهانبینی و توانا دەست رویا مروڤیە سنوران بو بریار و حەز و شیانێن خودێ دەستنیشان دکەت. کەواتە ئەو قویناغێن هزری یێن مروڤ تێدا دەرباز بوی قوناغێن تێگەهێن خودێ دهێنە هەژمار کرن. ئەڤەژی وێ راستیێ دەتە دەست کو ئەو خوداوەندیا هەتا ئیرو مە وەک مروڤ ناس کری یێ بەیاڤ تەنگ و ئونیڤێرزالی نینە.تێرا مەودایێ دیدێن زانستی و ئافراندنێن تەکنولوجی یێن ئەڤرو ناکەت. واتە مە وەکە مروڤ خواندنەکا نوی و ب تێگەهێن هەڤچەرخ بو دینان دڤێت. ئەگینا خودایێن ئەڤرو خودی عەقلێ دینێن بەردەست نکاریت ب هەمان تێگەهێن ئاشوپی بێ بنەما دەوامێ بکەت. بونا وی خودایێ کو ڤی تێگەهێ هەیا نهە هاتیە دیتن دێ کەڤیتە د بن گەفێن ل ناڤچونێ.
کرمانج هاریکی
2/ 10/ 2020 Berlin
