د. شه‌بان مزوری
پرسا كوچكرنا گه‌نجا ژ پرانیا وه‌لاتێن ژێرا دبێژن جیهانا سێیێ یانژی وه‌لاتێن ئاڤادبن ( الدول النامیه ) هه‌ر ده‌م بو ده‌می دبیته روژه‌ڤ لگه‌له‌ك ژڤان وه‌لاتا لێ بباوه‌ریا من خواندنه‌ك بێلایانه و ئوبیكتیڤ ل پرانیا ڤان وه‌لاتا نه‌هاتیه كرن، ئه‌ڤ پرسه هه‌رده‌م لناڤبه‌را ده‌ستهه‌لاتدار و هه‌ڤركێن وان بویه كالایه‌ك بو خوه كرین و فروتنێ پێدكه‌ن. هه‌لبه‌ت مه چه‌ند جورێن كوچكرنێ هه‌نه، به‌شه‌ك ژوان ئاسایی نه كو خوه ب چوار ره‌نگا دبینیت:
یه‌كه‌مین كوچكرنا ژبو كاریه، ئانكو مروڤه‌ك ژ وه‌لاتێ خوه كوچدكه‌ت نه ژ نه‌چاریا ژیانێ به‌لكو ژبو خوه‌شكرنا ژیانا خوه ژبو داهاته‌ك باشتر. ئه‌ڤ ره‌نگێ كوچكرنێ بسالانه لناڤبه‌را وه‌لاتێن دیموكرات هه‌ی و به‌رده‌وامه، له‌وما بملیونا خه‌لكێ ڤان كوچبه‌ر بویه و پرانیا وان دمینن هه‌لگرێن پاسپۆرتێن خوه، به‌شه‌ك دن درێكا كۆمپانیێن گلۆبال كوچدكه‌ن، به‌شه‌ك بو چه‌ند سالا و به‌شه‌ك تا خانه‌نشینیێ.
دویه‌مین كوچكرنا به‌شه‌ك ژ خه‌لكێ ژبه‌ر پێكئینانا خێزانی، ئانكو كه‌چ و كوره‌ك په‌یوه‌ندیه‌ك دلداری لناڤبه‌را واندا دوروست دبه و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ یه‌ك ژوان كوچبه‌رێ وه‌لاتێ هه‌ڤژینێ خوه دبه.
سێیه‌مین كوچكرنا ژبه‌ر ره‌وشا دژوارا ئابوری، وه‌ك كێمبونا ده‌رفه‌تێن كاری. ئه‌ڤێ بزاڤێ ئه‌م بئاشكرا دبینین لناڤبه‌را وه‌لاتێن ئه‌وروپی، وه‌ك نمونه گه‌له‌ك خه‌لكێ یونان، سپانیا و پورتوگال كوچبه‌ری وه‌لاتێن دیێن ئوروپا دبون و پشتی ژبن چونا بلوكێ وارشو یێن وه‌لاتێن دهاتن ناسكرن بسوسیالیزمێ و هه‌ڤال به‌ندێن سوڤیه‌تێ ژبه‌ر ره‌وشا ئالۆزا ئابوری و به‌لاڤبونا بێكاریێ بملیونا خه‌لكێ ڤان وه‌لاتا قه‌ستا وه‌لاتێن ئه‌وروپا رۆژئاڤا كرن ژبو بژێوا ژیانا خوه.
چواره‌مین به‌شه‌ك ژ خه‌لكێ كوچبه‌ر دیسان ژبه‌ر ره‌وشا ئابوری ڤه‌دگه‌ریت بو زێده‌بونا خه‌لكێ وان وه‌لاتا بره‌نگه‌ك نه سروشتی، پر زاروك چێكرن بێی هزر كرن لسه‌ر پاشه روژا وان لوه‌لاتێن هه‌ژار و كێم داهات.
لێ مه ره‌نگه‌ك كوچبه‌ری هه‌یه كو نه ئاسایی یه ببوچونا من، كو خوه بڤان هه‌ردو خالێن ژێر دبینه.
یه‌كه‌مین كوچبه‌ریا ژوان وه‌لاتان كو خوه‌دان داهاتن لێ ژبه‌ر نه‌بونا دادوه‌ریا جڤاكی، جودایی لناڤبه‌را مروڤا لسه‌ر بنه‌مایێن جودا ( پارتیاتی، ئولی، هه‌رێمی، پیشه‌یێ…..هتد )، هه‌روه‌سا هه‌بونا تالانی و گه‌نده‌لیه‌كا ئاشكرا كو دبیته ئه‌گه‌را ده‌رخستنا سامانێ وان وه‌لاتا ژ لایێ تالانكه‌راڤه بو ده‌رڤه‌ی وه‌لاتێ وان، ئه‌ڤ چه‌نده بخوه دبیته ئه‌گه‌را تێكچونا به‌لانسا بازارا كاری كو پێكهاتیه بمن ژ ده‌ستێ كاری و سه‌رماگوزاریێ، چونكه هه‌بونا ده‌ستێ كاری بێی هه‌بونا سه‌رمایه‌كا ده‌رفه‌تێن كاری چێدكه‌ت، چینا كاركه‌ر كو پرانی پێكهاتیه ژ گه‌نجان نه‌چار دكه‌ت كوچبه‌ر بن ژبو په‌یداكرنا ده‌لیڤه‌ك كاری.
دویه‌مین ئه‌گه‌ر كوچبه‌ریا ژ ئه‌گه‌را نه بونا ئازادیێ كو دبیت یه‌كه‌مین ئه‌گه‌ر بیت لدویف ئولێن ئیبراهیمی و سه‌ربورێن مروڤاتیێ، ئه‌و ژی نه ملكه‌چبون ژبو ده‌ستهه‌لاتداری، یانژی هه‌ڤركی لگه‌ل ده‌ستهه‌لاتداری خه‌لكێ توشی دو ره‌نگێن كوچبهریێ دكه‌ت. ره‌نگێ یه‌كه‌مین سه‌رده‌ریا خودێ لگه‌ل ئاده‌م و حه‌وا، كو ئه‌و ژ به‌هه‌شتێ ده‌رخستن چونكه پێگیری ب رانه‌مایێن خودێ نه‌كرن، ئه‌ڤ سه‌ره‌ده‌ریه بدرێژیا مێژویێ كه‌سێن ده‌ستهه‌لاتدار هه‌مبه‌ر هه‌ڤركێن خوه بكار ئینایه. ره‌نگه‌ك دن ژ كوچبهریێ ژ ئه‌گه‌را هه‌ڤركیا مروڤی لگه‌ل ده‌ستهه‌لاتداری، ژبه‌ر ترسا كوشتن و ژناڤبرنا مروڤی بده‌ستێ ده‌ستهه‌لاتداری، مروڤ بئازادیا خوه وارێ خوه بجی دهێله و په‌نا دبه‌ت بو وه‌لاته‌ك دی.
باشه لڤێره پرسه‌ك تێت پێش مه خه‌لكێ باشورێ كوردستانێ، كو دڤێت ئه‌م لبه‌رسڤا وێ بگه‌رین. گه‌لو كویژان ژڤان ئه‌گه‌رێن لسه‌ری هاتین ناڤكرن دبنه ئه‌گه‌ر كو گه‌نجێن مه كوچبه‌ر ببن؟
بمن كوچبه‌ریا خه‌لكێ مه‌یێ باشورێ كوردستانێ لڤان پانزده سالێن دوماهیكێ بتایبه‌تی نه ئاسایی یه.
باشورێ كوردستانێ خوه‌دی داهاته‌ك تا رادده‌كێ باشه لێ سه‌رده‌ریا لگه‌ل ڤی داهاتی هاتی و تێ كرن بو ئه‌گه‌را راوه‌ستانا پرانیا چه‌مكێن سه‌ره‌كیێن ژیانێ. كه‌رتێ گشتی یێ په‌روه‌ردێ، ساخله‌میێ، پیشه‌سازیا مه‌زن، ژێرخانا ئابوری سال بو سالێ لاوازتر لێدكه‌ن به‌راوردكرن ل گه‌ل پێویستێن كومه‌لگه‌هێ و پێشڤه‌چونا زانستی، هه‌مبه‌ر ڤێ یه‌كێ كه‌رته‌ك تایبه‌ت دوروست بویه كو هه‌ڤشێوه‌یێن وی ژبو رویتنا كرنا خه‌لكێ خوه نمونه نه‌بویه بمن لجیهانێ. تالانكرن و ده‌رخستنا سامانێ گشتی بو ده‌رڤه‌ی وه‌لات به‌شه‌ك دیێ گرنگه بو كوچبهریێ. سه‌رئه‌نجاما ڤێ سه‌ره‌ده‌ریێ سال بو سالێ چینا ناڤه‌راست كو ستونا جڤاكا ته‌ندوروسته و خوه‌دی ده‌رامه‌ته‌ك ده‌ستنیشان كریه لاوازتر دبیت و ئه‌گه‌ر پێداچونه‌ك زوی نه‌ئێت كرن وێ ئه‌ڤ چینه ژبن بچیت و وێ ده‌مێ بێ دو دلی دبێژم وێ جڤاك بهه‌رفیت.
ئه‌گه‌ره‌گ دی بمن نه‌بونا ئازادیێ و پێشلكرنا مافێ تاكه كه‌سی روژانه. هه‌بونا مروڤێن بێ شاشی دبیته مالوێرانی بو كه‌سێن باوه‌ری نه‌بیت كو مروڤه‌ك هه‌یه بێ شاشی، په‌یداكرنا پیروزیا روژانه لگه‌ل مێژیێ ئازاد ڤێكناكه‌ت، ئه‌ڤه و چه‌ندین ئه‌گه‌رێن دی هه‌ڤركیێ لناڤبه‌را ده‌ستهه‌لاتدارا و به‌شه‌ك ژ خه‌لكێ په‌یدا دكه‌ن، سه‌رئه‌نجام ژبه‌ر پاراستنا ژیانا خوه یانژی سه‌رمایێ خوه كوچبه‌ر دبن.
