گەلۆ ئەڤ گۆتارێن سیاسیێن ئیرۆ دهێنە پێشکێشکرن، چەند ڤەژەن و دەربرینێ ژ پێشهاتێن دەڤەر و جیهانێ دکەن؟ گۆتارێن سیاسیێن مە، هێشتا ژ ئاستێ “مالبات، قەبیلە و پارت”، دەربازی دۆزا نەتەوە و وەلاتی نەبووینە. لەورا دڤێت رێبەر د گۆتارا خوەیا سیاسی دا، دەربرینێ ژ بۆچوون و حەزێن خوە نەکەت، بەلکو دەربرینا خواستەک و پێدڤیێن قووناغێ بن.هێشتا ل نک مە، زمانێ گۆتارا سیاسی پەیدا نەبوویە، بەلکو پتر زمانێ گوندی و جوتیاران سەردەستە، چونکو زمانێ هێزێ، ل جهێ زمانێ ئەقلی دهێتە بکارئانین. ئەو زمانێ رێبەرێن مە د گۆتارێن خوەیێن سیاسی دا بکار دئینن، دوورن ژ کۆنتێکستێن سۆسیۆ ــ سیاسیێن هەڤچەرخ. زمان کۆدێ ناما تێکستێ سیاسیە، چونکو مرۆڤ نکاریت تێکستێن سیاسی بێی زانینا کۆنتێکستێن رەوشەنبیریا سیاسیا ڤێ قووناغێ فام بکەت. لەورا “سیاسەت و زمان، دوو هۆگرن ژێکجودا نابن، چ گۆتن ل سەر سیاسەتێ ناهێنەکرن، ئەگەر زمان ل پشت نەبیت”[1].گەلێن جوتیاری، گۆتارا خوەیا سیاسی پتر ب فۆرمێ هەلبەستێ دەردبرن، دیارە گرانیا هەلبەستێ ژی ل سەر خرۆسک و دلینیە. هەرچەندە گلۆبالێ، شۆرشەکا یەکجار مەزنا گوهەرینێ کریە، بەلێ دیسان رێبەرێن مە ب ئەقل و هشمەندیا سەردەمێ شکەفتێ، گۆتارێن خوە پێشکێش دکەن. ب کورتی، گرفتێن گۆتارا مەیا سیاسی، ب خوە گرفتێن ڤەژەن و دەرئەنجامێن ئەقلێ مەیی سیاسینە، کو مرۆڤ دکاریت ب “سنگەپێبوونا ئەقلێ مرۆڤێ کورد” ب ناڤ بکەت. راستە رەوشا سیاسی گرێدایی بوویەرێن سیاسیە، بەلێ پا گۆتارێن مە یێن سیاسی، هێشتا ب ئەقلیەتا شکەفتێ دهێنە بارکرن. ئێدی ناڤەندا بارکرنا هزر و کەساتیا مە، ب هشمەندی و ئەقلێن شکەفتێ هاتینە پەروەردە و ئاراستەکرن. ئەو ئەقل و گۆتارێن ب خرۆسک و دلینی دهێنە داگرتن، ئیرۆ یان سوبە دێ ل هەمبەر دوورهێلی سنگەپێ بن.راستە گەلەک جورێن گۆتاران “سیاسی، جڤاکی، ئابۆری و لەشکری” هەنە، کو ئارمانج ژێ پرۆپاگەندە و ئاراستەکرنە، بەلێ پا هێشتا ل نک مە، گۆتارێن سیاسی ب ئەقلێن کەڤنار دهێنە ئاراستەکرن. بنێرە ل جڤاکێن مۆدێرن و دیمۆکراتی، هەر پەیڤ و هەڤۆکەکا گۆتارێن سیاسی بەرپرسیاری و باجێن خوە هەنە، لێ ل جڤاکێن کەڤنار و سولتانی، گۆتارێن سیاسی دکەڤنە ناڤ رەفێن پرۆپاگەندە و خاپاندنێ. گۆتارا سیاسیا سەرکەتی، گرێدایی ڤەگەر و کۆنتێکستێن جڤاکی و رەوشەنبیریە، چونکو دەربرینێ ژ ئارمانجێن سیاسی دکەت.ب راستی، مە رێزانیا فامکرنا گۆتارێن سیاسی وەک ئالاڤێن زانستێ درۆڤان نەبووینە. لەورا مە بوویەرێن سیاسی ژی فام نەکرن، داکو ئەم بکارین گۆتارێن دوورهێلی ژی ل سەر ئاڤا بکەین. ئارێشێن فامکرنا گۆتارا سیاسی، گرێدایی ئالاڤێن کەڤنارێن ل سەر هشمەندیا مە زالبووینە. فامکرنا تێکستان ب گشتی و تێکستێن سیاسی ب تایبەتی، گرێدایی پاشخانێن پەروەردەیا مە یا “پیرۆز و تابۆنە”، کو کەساتیێن مە ب کولتورێ ترس و سینۆرداریێ پێچاینە. دیارە ئەڤ جورە کاراکتەرە، نکاریت تێکستان ب ئاوایەکێ بابەتی و دوورهێلی فام بکەت، چونکو مە نکاریە تێکست و گۆتارێن سیاسی فام بکەین، داکو بکارین کۆنتێکستێن ڤەشارتیێن پرۆتۆکۆلێن سیاسی و ژڤانێن درەو فام بکەین. پرسگرێکێن فامکرنا تێکستێن جڤاکی و گۆتارێن سیاسی، گرێدایی چەڤەنگێن هزری و باژارڤانینە، چونکو واتەیا فامکرنێ ل سەر هزر و واتەیان، نەک ل سەر ئەزموونان ئاڤابوویە. لەورا تەڤگەرا هزری و فەلسەفی، کو بکاریت ئەقلێن کەڤنار و گەندەل هەڤسار بکەت، پەیدا نەبوویە.مرۆڤ نکاریت، جوداهیێ بێخیتە د ناڤبەرا دوورهێلیا سیاسی و یوتۆپیا سیاسیا گۆتارێن رێبەرێن مە دا. ئەڤ جورە گۆتارە ب هیڤی و پرۆپاگەندان دهێنە بارکرن، لەورا نکارن خەونێن خوە بکەنە دوورهێل. ب ئەنجام، دەسەلات بۆ مانا خوە پەنایێ دبەتە بەر:ــ هێزا لەشکری و ئەولەهی/ رەق.ــ هێزا مەدیا و پرۆپاگەندێ/ نەرم.ــ پالپشتی ل سەر هێز و هاریکاریێن دەرڤە.ئەڤ شەر و کۆدەتایێن دەڤەرێ، پاشخانێن کەڤنەشۆپ و گۆتارێن دەمارگیر سەردەستکرینە، ڤێ یەکێ نەخوەشیا تەڤ “راستی و هێز” ل ئالێ من پەیداکریە، کو ب “دێماگۆگی” دهێتە بناڤکرن. ئەڤ ئەقل و کولتورێ چێکرنا دژمنان، کەساتیێن ئالۆز و دودل بەرهەم دئینن. نەخوەشیا زالبوونا کولتور و ئەقلیەتا کۆمپلۆ و ئارگومێنتان، ل سەر گۆتارێن سیاسی، رەواتیا کین و تۆلڤەکرنێ سەردەستکریە. بنێرە گۆتارێن کین و خوینەلۆیێن ئیسلاما سیاسی و پارتێن کوردی، ژینگەهەکا بەرهەڤا دژهەڤ و تۆلڤەکرنێ سەردەستکریە. لەورا مرۆڤ گۆتارەکا هەڤگرتی و دوورهێلی، کو دەربرینێ ژ ڤان پێشهات و قووناغێ بکەت، نابینیت، بەلکو پتر گۆتارێن دژهەڤ و دەمارگیرن. هەرچەندە دڤیا ئەڤ گوهەرینێن دژوار و ستراتیژیێن دەڤەرێ، باندۆر ل سەر گۆتارێن رێبەرێن کورد کر بان، بەلێ پا وەکو دیار گۆتارێن رێبەرێن مە هێشتا یێن پەسن و تۆلڤەکرنێ‌نە.ب ئەنجام، ئیرۆ مەدیا کوردی بوویە “ناڤنیشانێن ئارێشان”، چونکو کولتورێ کین و دژهەڤی بلاڤ دکەن، لەورا دیمەن و کەشێن مە یێن سیاسی، گۆتارێن دەمارگیر و دژوار سەرهەڤکرینە.ژێدەر1] عبدالسلام المسدي ـــ السياسة و سلطة اللغة ـــ الدار المصرية اللبنانية، القاهرة، 2007 ص369.محسن ئۆسمانبەرلین، 2020.10.27
