(()) دەما یەکەم دەولەت د مێژویێدا، ل (( ٥٣٠٠پ ز )) ل سومەر پێکھاتی، تنێ سێ رەھەندێن وێ ھەبوون : جوگرافیا، گەل، سیستەم( کو نھە ھەر سێ ل باشورێ کوردستانێ ھەنە)،رەھەندێ (سەروەری) ب تنێ بەرامبەر ئەندامێ جڤاکی ھەبوو، چونکو سەروەری دەرئەنجامێ جوداھیێیە( اختلاف ) کو بێی سنورێن ھەڤبەش و ناسینا ئالیێ دن، پێکناھێت. دەما تنێ دەولەتەک ھەبیت و دەولەتێن بەرامبەر نەبن، رەھەندێ ( سەروەری ) پێکناھێت . لەوما یەکەم دەولەت د مێژویێدا ھەلگرا ناڤێ سیاسی نەبوو، بەلکو تنێ خودانا ڕامانێن جێی و ئاینی بوو. یەکەم دەولەت ل سومەر ب ناڤێ ( ھي کي أن جي)ب رامانا جھێ خودایێ خورت، بوو. ھن ژی دبێژن ژەڤ ناڤە ھەلگرێ رامانا ((عەردێ خودانێ لەڤەنا – قصب ) بوو . دکارین بێژین: دەما ھەڤبەشیا سنوری دناڤبەرا دوو دوو دەولەتادا پەیدادبیت، وی دەمی رەھەندێ سەروەریێ ژی پێکدھێت. ب ڤی رەنگی دەولەتێن باژێرا پێکھاتن، ل دەولەتێن باژێرا قڕالگە پێکھاتن، پشتی ١٦٤٨ دەولەتێن نەتەوەیی پێکھاتن، پروسێسا کولونیالزمێ وێنەیێ وێ گەھاندە مە. راستە چینێن جڤاکی چێبوینە و ھن ل ژێرن، ھن ل ژوور، لێ دەولەت بەرھەمێ پێشداچونا جڤاکیە ، نەک بەروڤاژی. ئەم ب چاڤێ مارکس بخوینین، یان ژی جان جاک روسوی و ھێگل، دەولەت دەرئەنجامێ پێشداچونا جڤاکیە، دەولەت بەرجەستەبونا ڤینا سەرکردەیەکی نەبویە. ئەگەر ئەم ناڤەروکا دەولەتکێن باژێرکان، پاشی قڕالگەھان، پاشی دەولەتا نەتەوەیی و مودێرن، کو پاش پەیمانا(( ڤێستفالیا- westfâlicher Friede-١٦٤٨))مێزەبکەین دێ باش زەلالبیت، کو بەرژەوەندیا مروڤان، د ھوندرێ جوگرافیا دەولەتێدا، بەرامبەر یەکتر، ھێشتا ھەمان ناڤەروکا دەولەتا سومەریە، ئەرکێ وێ رێکخستنا ھەڤدژی و ژھەڤچونێن دناڤبەرا مروڤادایە، و د ناڤبەرا مروڤا و رێڤەبەرادایە( دولة ) وەک چاوا د گرێبەستا جڤاکی یا جان جاک روسویدا( ١٧١٢-١٧٧٨) ھاتیە . واتە، باگرەوەندێ سەرەکی و یێ دەستپێکی یێ پێکھاتنا دەولەتێ، بەرژەوەندیا گەلە، نەک یا سەرکردەیێ پیروز و ئەفسانەیی، دەولەت سنوردارکرنا ئازادیایە، پێخەمەتی پێکڤەژیانەکا ئاشتیانە و پەیداکرنا پێدڤیێن ژیانێ، نەک برسیکرنا جڤاکیە پێخەمەتی ھن ئازادیێن نە بەردەست و نەپشتراستکری. تەنێ دەولەت بەرامبەر دەولەتێن دن رەھەندێ سەروەریێ دگریت، نەکو سەروەری د ناڤەروکێدا نینە، دیفاکتویەک مێژوییە، ئەگەرا ژناڤچونا وی ھەیە، وەک چاوا گلوبالیزم ئاماژێن سەرەکی ددەت . ل سەردەمێ دەولەتا نەتەوەیی مروڤ نکارە نانی و ئازادیێ ژ ھەڤجودابکە . نێزی یەک سەدەیە گەلێ کورد خەباتێ دکەت، بەلکو روژەکێ وەلاتێ مە بکەڤیتە د دەستێن مەدە، ئەم بدەستێن خوە برێڤەببەین. ل سالا ١٩٩١، دەرئەنجامێ گەمژەییا صەددام، باشورێ کوردستانێ کەفتە ژێر کونترولێ مە و رزگاربو. بەرێ یەکەم پارتێن دەستھەلاتدار بو پاشەروژێ دانای ل چیای ئانی بوو، ئەوژی بەرەیێ کوردستانی بوو، بەرەیێ کوردستانیژی، ژ بلی رێککەڤتنەکێ، پێخەمەتی بەرسینگگرتنا شەرێ براکوژیێ، تشتەک دن نەبو، لەوما ئەو بەرە، بو بەرێ شاش یێ دەستپێکێ، تا ل ناڤچوی، پێشدا نەچو. ھەر تشت بو بەرەی، بەرە بو حزبێ، حزب بو سەرکردەیێن بنەمالا. ئەڤە ھەمو فەلسەفا وان حزبابوو د سەرەدەریا دگەل تێگەھێن: ماف، تاک،گەل، حزب،نەتەوە، سیاسەت ئاڤاکرن، دەولەت. ب ئەقلێ پویرەی داھاتێ نەتەوەیی ل سەر بیرویێن پارتێن سیاسی دابەشکر، حزب و سەرکردە ل سەر کیستێ مافێ تاک و جڤاک و نەتەوە و ئاڤاکرنێ خورتکرن. ل جھێ کو گوندا ئاڤا بکەن و بنگەھێن پولیسی دامەزرینن، دا چ ئالی نە کەڤنێ و نە بنە ئارێشە،ل جھا کو لەشکەرەک مودێرن و یەکگرتی، د رێیا سەربازگر( تجنید )را پێکبینن، ل جھێ کو سیستەمەک یەکگرتی و دیموکرات پێکبینن و خزمەتا مروڤێ کورد بکەن، تاکەکێ ھشیار ئاڤابکەن، کەڤتنە ململانێیەکە دژوار و ھەر تشت تەرخانکر بو ژناڤبرنا یەکتر.ل سەر بنگەھێ دیالێکتێ زمانی باشور ب ئاوایەکێ کوور دابەشکر، ھەر بەشەک بسەر کەمپەکا جیھانی یا ھەڤدژڤە چو. دوو شەرێن براکوژیێ یێن مەزن ھەلکرن، ھەر یەک نەچاربو خو ب دەولەتەکا دوژمنڤە بگریت. نە یەکگرتنا جوگرافی ھەیە، نە لەشکەری، نە سیاسی . جھا ل ژێیاتیێن ل سەر دەھمانا بدەن، کو ئەو بوینە ژێیاتیێن سەرەکی ، ژمارا ژێیاتیان کێمبکەن، ژێیاتیا ھەڤوەلاتیبونێ پێشبێخن، پەیوەندیا تاکێ کوردستانی و نیشتیمانێ وی د پەیوەندیا د ناڤبەرا ( شێخ – مورید ) دا بەرزەکر. پشتی داھاتێ نەتەوەیی ل ھەرێمێ کونترولکری( خومالیکری !!!) ئەو داھاتێ مەزن ھەمو تەرخانکر بو خورتکرنا رەوشا مە ل ژوور ئانی زمان، تا رادەیەکی، زوونا زەر پێخەمەتی خورتکرنا پێگەیێ خو، کەفتە د فانتازیا دامەزراندنا میرگەھەکێدا، ب ئالیکاریا ئەردوگان وبەرتیلکرنا ھن کومپانیایێن پترولێ. گرێبەستێن دەمدرێژ و گەلکوژ دگەل تورکیا وکومپانیایێن جیھانی واژوکرن .دکارین بێژین: پێخەمەتی دامەزراندنا میرگەھەکا بێ نان و بێ ئازادی، ئابوریا کوردستانێ ژ تورکیارە بارومتەکر. دەرئەنجام، ل پێش ھەمویان ئەردوگان لەشکەرێ خو کێشا سەر سنوری و ریفراندوم دانا دبەریکا واندا،نەتەنێ میرگە نە ئاڤاکر، کو ئەو ب تەنێ تێدە د ئازادبن و گەل برسی و بندەست، بەلکو وان بخوەژی ئازادیا خوە ژدەستدا . نکارن ڤەگەرن، چونکو تورک دەستا ژوان بەردەت ئەگەرێن رەش ل پێشیێنە. ل دەرئەنجامێ وان پروتوکولا، نکارن موچەیان بدەن. نەچارن ملێ خو خواربکەن و بچنە بەغدا. بەغداژی ژ وانرە دبێژە: وەلاتێ وە د دەستێن وەدایە، داھاتێن وە ددەستێن وەدانە چما خو برێڤەنابەن؟ بدەن دەستێ مە ئەمێ رێژەیا جاران بنێرین و موچەیان بدەین. ئەگەر نھە بەغدا ژ وانرە ببێژە: میرگەھا خو راگەھینن، ئەردوگانژی ب مەرجێ ( نابیت وە نوێنەر ل UN ھەبیت، نابیت وەک دەولەت سەرەدەریێ دگەل چ دەولەتا بکە، دێ ئالیکاریا مە کەن پێخەمەتی سەرکوتکرنا کوردا ل ھەر چار پارچا)ئەوێ پەسەندبکەن و ژ گەل رە،دوبارە و سەد بارە، بێژن : ما مە بو نانی خەبات کریە، یان بو ئازادیێ !؟ گرنگ ئەوە جێیەک ھەبیت ئەز و زارویێن خو برێڤە ببەین ، ئەڤجە سەروەری بلنگەکی بیت، یان بدویا! ابراھیم سپینداری ١٥-١١-٢٠٢٠
