گەلێ کورد ل هەمی پارچێن کوردستانێ سه‌ره‌رای وێ چه‌ندێ كو د قۆناغێن دیرۆكا خوه‌دا توشی بنده‌ستی و ته‌په‌سه‌ریێ بوویه، تووشی هه‌ژارییا زانینێ و كێم ده‌رامه‌تیێ بوویه، بەلێ د گه‌ل هندێ دا ئه‌ڤ وه‌لاته شیایه چه‌نده‌ها كه‌سێن زانا سەرکردە و ژێهاتی د هه‌مبێزا خودا په‌روه‌رده بكه‌ت، كه‌سێن بیرتیژ وبەهرەمەند وهزرڤان، زانا و هۆزانڤان كو د ئه‌سمانێ وه‌لاتی دا ستێرێن گەش وپرشنگدارن و رێبه‌رێن كاروانێ ره‌وشه‌نبیریێ نه ئه‌و كه‌سێن به‌رهه‌مێن وان بووینه خزینه‌ك كو دیرووک و ژیان و خه‌بات وتێکوشین و سه‌رهاتیێن گه‌لێ كورد دناڤ دا دپاراستینه،براستی زانا و توره‌ڤان و نڤیسه‌رێن مه هه‌ژی بیرئینان وخەلاتێن رێزلێنانێ نه، كو ئه‌ڤه كێمترین ئاستێ وه‌فاداریێ یه هەمبەری خزمه‌ت و خه‌باتا وان جگەرخوین دبیت ناڤداریا وی ژ هەڤچەرێن وی هەمیان پتر بیت، ناڤێ دروست شێخ موس کورێ حەسەن کورێ موحمەد کورێ عەلی حەساریە . لسالا 1903ز ژدایکبوویە دناڤ مالباتەکا هەژار وکارکەردا ، ل گوندێ (حه‌سار)ێ ل روژئاڤا باژێرێ (حه‌سه‌ن كێف) سه‌ر ب ده‌ڤه‌را مێردینێ ل باكۆرێ كوردستانێ ژدایك بوویه، بابێ وی کار دکر هەتا بشێت زاروکێن خوە خودان بکەت وجگەرخوین دمینت لگوندێ خوە هەتا ژیێ وی گەهشتیە 13 سالیێ لگەل خێزانا خوە لسالا 1914 ز ئاوارە دبن ولروژئاڤایێ کوردستانێ لباژێرێ عامودێ ئاکنجی دبن ، بابێ وی وەغەرکر وپشتی سالەکێ دەیکا وی ژی دجیت بەردلوڤانیا خودێ وجگەرخوین دبیت گەنجەکی سێوی . پشتی دەیک وباب نە ماین دجیت ناڤ مالا برایێ خوە یێ مەزن خەلیلی ، بەلێ ژبەر سەرەدەریا دژوار ورەق ژلایێ هەڤژینا برایێ خوەڤە نە جار دبیت بجیت مالا خوشکا خوە ئاسیایێ ودبیت شڤان وکارێن دی ژی دکەت، لسالا 1920ز ده‌ست ب خاندنا كر ل خاندنگه‌ها (ئول په‌رستی)، پشتی خاندنا خوە ب دوماهی دئینیت، دچیته هه‌می دەڤەرێن وه‌لاتی تاكو زێده‌تر بچیته د ناڤ جڤاكێ كوردی دا و د بابه‌تێن ئولی دا شاره‌زا ورەهوان ببیت پشتی دەمەکێ رێکا زانینێ وزانستی دهەلبژێتیت وبەرەڤ مزگەفتان دچیت وژیانا فەقاتیێ دەست پێدکەت ول گوند وباژێرێن کوردستانێ دگەرهیت هەتا گەهشتیە باژێرێ لاهیجان لروژهەلاتێ کوردستانێ ودەمێ زفری گوندێ (تل شعیر) سەر بباژێرێ قامیشلوڤە بەردەوام دبیت لسەر خاندنا خوە لدەڤ شێخێ مزگەفتێ فتح اللە هەتا باوەرناما پێشنڤێژی وخوتبەخاندنێ وەرگرتی ، لسالا 1924ز هشیاریا نەتەوەی لدەڤ پەیدا دبیت ودویڤچوونێ ب پرسێن نه‌ته‌وه‌یی دكه‌ت و چاڤێن وی ڤه‌دبن ل سه‌ر ده‌ستێ کوردەکێ دلسوز ونیشتیمان پەروەر بناڤێ(شه‌وقی به‌گێ ئه‌رخانی) لسالا 1925ز جگەرخوین ده‌ست ب خه‌باتا سیاسی كریه و پشكداری د شوره‌شا شێخ سه‌عیدێ پیران دا كریه كو ئه‌ڤ شوره‌شه لایه‌نێ نه‌ته‌وه‌یی ل ده‌ڤ جگه‌رخوینی ب هێز دئێخیت و ژناڤچوونا ڤێ شوره‌شێ ب شێوه‌كێ هوڤانە ودرندانه، كارتێكرنه‌كا ئێکجارزور مەزن ل هەلبەستڤان جگه‌رخوینی كر ودلێ وی بریندار بوو له‌ورا ناسناڤێ خو كره جگه‌رخوین كو ئه‌و ڤێ سالێ ب سالا وه‌لاتپارێزییا خو ل قه‌له‌م دده‌ت ودئینت زمان ، ژ لایێ دادپه‌روه‌ری وهاریکاریێڤە زور لده‌ڤ جگه‌رخوینی یێ زال بوو، گه‌له‌ك حه‌ز وڤیانا هاریكاریێ دكر و ڤیان و برایەتی دخواست،كو جگه‌رخوین د گه‌ل (عه‌بدولقادرێ تیكوی) رادبن ب ئدامەزراندنا (جڤاتا خه‌یری) ژ بو خزمه‌تا هه‌ژار وبەلنگاز وده‌ست كورتان، پشتی هنگی بزاڤ و چالاكیێن وان به‌رفره‌هتر لێ دهێن (جڤاتا خه‌یری یا مه‌زن) ل باژێرێ ئامودێ دادمه‌زرینن، هه‌روه‌سا ل سالا 1932ز كومه‌لا هاریكاری و هه‌ژارێن كورد دهێته دامه‌زراندن، ژ بزاڤێن دی یێن جگه‌رخوینی، رادبیت ب دانانا كۆمه‌له‌كێ ب ناڤێ (نادییا جوانێن كورد) ل سالا (1937ز-1938ز) ل باژێرێ ئامودێ، لێ ژ لایێ هێزێن داگیرکەرێن فه‌ره‌نسیان ڤه هاته دائێخستن جگەرخوین لسالا 1946 ز دجیته باژێرێ قامیشلو وده‌ست بکارێ رامیاری دکه‌ت ودبیت ئه‌ندامێ پارتی چڤاتا ئازادی یه‌که‌تیا کورد ، لسالا 1948 ز دبیته ئه‌ندامێ پارتا کومونیستا سوری ولسالا 1957 ز ده‌ست ژ پارتا کومونیست ئینات ورێکخراوا ئازادی دامه‌زراند ، پاشی ئه‌ڤ رێکخراوه دجیت ناڤ رێزێن پارتی دیموکراتی کوردستان ل سوریا ، لسالا 1959 ز جگەرخوین دهێته کوردستانا باشور وهه‌تا سالا 1963 ز لزانکویا به‌غدا دبیته ماموستایێ وانا ره‌وانبێژیێ ل به‌شێ زمانێ کوردی ، پاشی دزفریت بو باژێرێ قامیشلو وده‌ست بنڤێسین وکارێ رامیاری کر ، هه‌ر دهه‌مان سالدا ل باژێرێ دیمه‌شقێ دهێته گرتن ژبه‌ر به‌شداریکرنا وی د شوره‌شا مه‌لا موسته‌فا بارزانی دا کریه لسالا 1969 ز جاره‌کا دی دزفریت بو باشورێ کوردستانێ وچالاکیێن خوه پێشکێشی شوره‌شا کوردی کرن ، لسالا 1973 ز دجیته وه‌لاتێ لوبنانێ وهوزانا کیمه ئه‌ز نڤێسیه ، لسالا 1976 ز جگه‌رخوین دزفریت وه‌لاتێ سوریا ولسالا 1979ز ناچار دبیت به‌ره‌ڤ وه‌لاتێ به‌فرێ (وه‌لاتێ سوید ) بچیت ودبیت په‌ناهند ، هه‌ر به‌رده‌وام دبیت لسه‌ر نڤێسین وڤه‌هاندنا هه‌لبه‌ست وهوزانا ، لرێکه‌فتی 22/10/1984ز وه‌غه‌رکر وته‌رمێ وی هاته ڤه‌گوهاستن بو باژێرێ قامیشلو لدویڤ وه‌سیه‌تا وی ، جگەرخوین دەربارەی خاندنێ وزانینێ بو ئافرەت وکچا کورد دبێژیت ئه‌ی كچێ ڕابه بخوێنه دا تو سه‌ربه‌ست هه‌ر بژی زوو ژ خه‌و توو سه‌رهلینه به‌س بمینه بێ مه‌ژی گه‌ر بخوێنی دێ بدی خواندن تو ئێ هونه‌رته‌ڤا گه‌ر نه‌خوێنی كه‌‌س ژ بوومه ئێش و ده‌ردان ناكوژی وا جگه‌ر خوین خووه‌ش دناڵی دا كوژن پیشڤه‌هه‌ڕن دا ببیژن هه‌ر بژی كورد هه‌ر بژی كورد هه‌ر بژی دەربارەی وەلات ونیشتیمانی جگەرخوین وەسفا کوردستانێ دکەت ب ببیکا جیهانێ وه‌ڵاتی من تووی بووكا جیهانی هه‌می باغ و بهشت و مێرگ و كانی سه‌ری تاجا سه‌لا‌حه‌ددینی كوردی ئه‌نی ڕۆژه ده‌بورجا ئاسمانی دوو چاڤێن ته وه‌كی ده‌ریایی هورمز كه‌پوو ئه‌لماسه كاری كووش و وانی دوو زولفێن ته كتێبا حاجی قادر زمانێ ته ژ به‌ندا شێخی خانی جگه‌ر خوینه كورێ ته هه‌ر دنالی ژ به‌رنه‌زانی و خزانی سەبارەت ب روژا ژدایکبوونا خوە ئه‌و ب خوە ب دێره‌كا هوزانێ ئاماژێ پێ دكه‌ت وخویا دکەت سالا ژدایكبوونا خوە دبێژیت سالا هزار و نه‌ه سه‌د و سێ ئه‌ز هاتم دنیایێ ب ناڤێ سولتان شێخ موس ئه‌ز چێبوومه ژ دایێ هندەک ژبه‌رهه‌مێن هوزانڤان جگه‌رخوین وهەر بو زانین پتر ژ(37) په‌رتووکان هەنە : دیوانا ئێکێ پریسک وپه‌تی ، سالا 1945 ز دیمه‌شق . دیوانا دووێ سه‌ورا ئازادی ، سالا 1954 ز دیمه‌شق . دیوانا سیێ کیمه ئه‌ز ، سالا 1973 ز دیمه‌شق . دیوانا جارێ روناک ، سالا 1980 ز ستوکهولم . دیوانا پێنجێ زه‌ند ئاڤستا ، سالا 1981 ز ستوکهولم . دیوانا شه‌شێ شه‌فه‌ق ، سالا 1982 ز ستوکهولم . دیوانا حه‌فتێ هێڤی ، سالا 1983 ز ستوکهولم . دیوانا هه‌شتی ئاستی ، سالا 1985 ز ستوکهولم . ده‌ستوورا زمانێ کوردی ، سالا 1961 ز به‌غدا . فه‌رهه‌نگ (به‌رگێ ئێکێ) ، سالا 1962 ز به‌غدا . فه‌رهه‌نگ (به‌رگێ دووێ) ، سالا 1963 ز به‌غدا . هه‌ر ژ بچووكاتییا خۆ وه‌كی هه‌ر كورده‌كی د ناڤ نه‌خوشی و خه‌م و ژان و ئاریشێن جڤاكی دا دژیت، د ماوه‌یه‌كێ نێزیكی هه‌ڤ دا، ده‌یك و بابێن وی دچنه به‌ر دلوڤانییا خودێ كو كاریگه‌رییه‌كا مه‌زن ل ژیانا وی كر، لێ جگه‌رخوین سه‌ره‌رای هه‌می نه‌خوشی و ده‌رده‌سه‌رییا وه‌كو هه‌ڤڕك به‌رهنگاری ژیانێ بوو د ژینگه‌ها ئالۆز و پڕی ئاسته‌نگ دا، بیرتیژ و زانا دیاردبن مینا شه‌ڤ تاری دبیت، ستێر پتر روهن و دیار دبن، جگه‌رخوین ژی د وان ئالۆزی و كێشه‌یان دا دیاربوو، ل سالا 1927 دبیته ئه‌ندامێ كۆمه‌لا (خویبون) ل لوبنانێ، ئه‌ڤ زۆلما جگه‌رخوینی دیتی وه‌كو راستییه‌ك ب رێكا هۆزانێ ده‌ردبریت و هه‌ست و ئازاران دادرێژیت. ل سالا 1928 دیوانا خۆ یا ئێكێ دنڤیسیت كو نه‌هاتیه چاپكرن ژ بۆ خزمه‌تا گه‌ل و وه‌لاتی. جگه‌رخوین د پرانییا هۆزانێن خوه دا، گازی ملله‌تی دكه‌ت ژ بۆ هشیاربوونا نه‌ته‌وایه‌تیێ د ناڤ ته‌خ و چینێن كوردی دا. به‌لاڤكرنا كۆڤارا هاوار ژ لایێ میر جه‌لاده‌ت به‌درخان ل سالا 1932 كو جگه‌رخوین ب به‌لاڤكرنا بابه‌ت و هۆزانان د ناڤ لاپه‌رێن ڤێ كۆڤارێ دا رۆله‌كێ كاریگه‌ر تێدا دگێریت ،هۆزانڤان جگه‌رخوین ڤیایه ل سه‌رانسه‌ری وه‌لاتی بزاڤێن سیاسی ونه‌ته‌وه‌یی په‌یدا بكه‌ت كو ل سالا 1940 هۆزانڤان جگه‌رخوین د گه‌ل كومه‌كا هه‌ڤالێن خۆ، جڤاتا (ئازادی و ئێكه‌تییا كورد) دادمه‌زرینن. جگه‌ر خوین ل سالا 1946 ل باژێرێ قامشلو ئاكنجی دبیت ل وێرێ هه‌ست ب هندێ دكه‌ت كو سه‌ره‌رای كوردان هنده‌ك نه‌ته‌وێن دی ژی ل بن زۆلمێ ڤه دژین له‌ورا ناڤێ جڤاتا (ئازادی و ئێكه‌تییا كورد) گوهوری و كره جڤاتا (ئازادی و ئێكه‌تییا كوردستان). جگه‌رخوین ل سالا1958 دهێته ئیراقێ و دبیته مامۆستا ل زانكۆیا به‌غدا ل پشكا زمان و ئه‌ده‌بێ كوردی، هه‌روه‌سا ل رادیۆیا به‌غدا كاركریه و ئه‌ندامه‌كێ كارا بوویه د ناڤ (كوری زانیاری كورد) هه‌روه‌سا پشكداری د شۆره‌شا ئه‌یلولێ دا كریه, پشتی ماوه‌یه‌كێ كێم به‌ره‌ڤ سوریێ دچیت ل سالا1962دهێته زیندانكرن و دهێته نه‌فی كرن بۆ باژێرێ (سوه‌یدا) بۆ ماوێ ساله‌كێ. ل سالا 1973 هۆزانڤان جگه‌رخوین به‌ره‌ڤ لوبنانێ ڤه دچیت و چه‌ندین چالاكییان ل وێرێ ژی ئه‌نجام دده‌ت، ل سالا 1979 دچیته وه‌لاتێ سوید، ل هه‌نده‌ران ژی بزاڤێن خۆ نه‌راوه‌ستاندن و یێ به‌رده‌وام بوو د گه‌ل چه‌ند ره‌وشه‌نبیره‌كان ل سوید رادیویه‌ك ب زمانێ كوردی دامه‌زراند و ده‌ست ب ده‌ركرنا رۆژناما (رۆژا نوی) كر، هه‌روه‌سا پشكداری د ئاڤاكرنا ئه‌نیستیۆتا كوردی ل پاریس كریه. هه‌ستكرن ب كێش و ئێش و ئازارێن د ناڤ ملله‌تی دا هه‌ین، ژ نه‌خوشی و بنده‌ستیێ، فاكته‌ره‌كێ كاریگه‌ره د پالدانا نڤیسه‌ر و روشنبیرا بۆ داهێنان و ئافراندنا هزرێن نوی بۆ خزمه‌تكرنا گه‌ل و وه‌لاتی،كو هۆزانڤان جگه‌رخوین ژی رۆژ بۆ رۆژێ بزاڤ و چالاكیێن وی د به‌رده‌وام بوون، كو گه‌له‌ك خزمه‌تا زمان و ئه‌ده‌بێ كوردی كریه هه‌تا دویماهیك رۆژ ل ژیانا خۆ. هۆزانڤان جگه‌رخوین ل 22/10/1984ل باژێرێ ستۆكهۆلم پایته‌ختێ وەلاتێ سوید دچیته به‌ر دلوڤانییا خودێ و ل قامشلو دهێته ڤه‌شارتن . ردوان گولی / سوید