ئامادەکرن ردوان گولی، سوید
سمکو ناڤێ بچیکیێ ئیسماعیل ئاغا کورێ موحمەد پاشای کورێ عەلی خانی کورێ ئیسماعیل خانی سەروکێ هوزا شکاک لروژهەلاتێ کوردستانێ . سمکویی جەندین بزاڤێن چەکداری ئەنجام دان دژی دەست هەلاتدارێن قاجاری وعوسمانی وروسی ، ئیرانیان بابێ سمکویی موحمەد ئاغا وبرایێ وی جوهەر ئاغا کوشتن . ناڤبری دناڤبەرا سالێن 1920ز و 1925ز سەرکێشیا بزاڤا چەکداری کرن ل هەرێما ئورمیێ دژی دەست هەلاتا ئیرانێ ب مەرەما دامەزراندنا وەلاتەکێ سەربەخوە وشیا کونترولێ لسەر روژئاڤا گولا ئورمیێ بکەت وپەیوەندیێن موکم دگەل شێخ مەحمودێ حەفید لباژێرێ سلێمانیێ لسالا 1923ز . دەمێ شاهێ ئیرانێ رزا خان بەهلەوی دەست هەلات وەرگرتی لسالا 1925ز هێزەکا مەزن رەوانەی دەڤەرێ کر ب مەرەما ژناڤبرنا شورەشا سمکویی ، نە جار دبیت دەڤەرێ ب هێلێت وبەرەڤ باژێرێ سلێمانیێ بجیت باشورێ کوردستانێ . سمکویێ شکاک یێ بەردەوام بی لسەر بزاڤا چەکداری دژی دەست هەلاتدارێن ئیرانێ وتورکیا وعێراقێ هەتا سالا 1930ز شاهێ ئیرانێ داخاز ژ سمکویی کر بهێت سەر مێزا دانوستاندنێ وگفتوگویێ بکەن برێکا سەرکردەکێ لەشکەرێ ئیرانێ لدەڤەرا شنو ، سمکو رازی دبیت بڤێ پێنگاڤێ وزور کەسێن دلسوز شیرەت وئاموژگاری ل سمویی کرن نە چیت جونکە ئەڤە پیلانە وخەفکە ، بەلێ سمکویی هەر وەکی خوە کر دەمێ گەهشتی باژێرێ شنو دچیت مالا ئافرەتەکا بێ رەوشت (لەشفروش) وپاشی بێ سەروشوین دبیت هەر وەکی دکتور شەرەف کەندی دپەرتووکا خوە دا یا بناڤێ (بزاڤا نەتەوایەتی کوردستان) ئاماژە بڤێ جەندێ کری . سمکویێ شکاک یێ هاتیە توهمەتبارکرن ب کوشتنا بەتریاک مار بنیامین شمعون . زەلامێ ئولی وسیاسی یێ مەسیحیێن نەساتیرە لسالا 1918ز دەمێ سەرەدانا سمکویی کری هاتیە تیرورکرن ، هەژی گوتنێتە بێژین سمکو پشتی کوشتنا بەتریاک مار بنیامین شمعون ب 12 سالان هاتە کوشتن ب هەمان کاودانێت شێلی ومژانە، کورێ وی خسرو نوکە ل ئیستانبولێ دژیت، وکچا سەفیاخان هەڤژینا شێخ چەتو کورێ سەید تەها شەمزینی ل هەڤلێرێ دژیت، رول وناڤ ودەنگێ سمکوی پشتی کوشتنا برایێ وی یێ مەزن جەوهەر ئاغایی بدەستێن هێزێن ئیرانێ بەری جەنگا جیهانیا ئێکێ لسالا 1905 ز ب بهانا پەیوەندیا وی ب هەردووک شورەشێن ئیرانێ ڤە، پاشی سمکوی پەیوەندیەکا موکوم دگەل عبدالرزاق بەدرخان وشێخ نەهری وسەید تەها کورێ عبیداللە ژ سەمزینان وروسیا دروست کر ، دەمێ شەر پەیدا بووی لسالا 1914 ز پەیمانەک دگەل حکومەتا روسیا قەیسەری مورکر،وهەمیان پێکڤە خەبات وبزاڤکرن ژبو دابینکرنا ژیانەکا خوش وئارام بو مللەتێ کورد ،پشتی جەنکا جیهانیێ ئیکێ قوناغەکا نوی ژ دیرووکا بزاڤا رزگاریخوازا کوردی دەستپیکر ،پشتی هێزێن سمکوی کونترول لسەر دەڤەرا ئورمیێ کرین ، لسالا 1920 ز روژنامەک دەرئێخست بناڤێ (روژی کورد وشەوی عەجەم) پاشی ناڤ هاتە گهورین بو(روژی کورد) ولدوماهیکێ ناڤێ وێ بوویە (کورد) سەرنڤیسەر شێخ موحەمەد تورجانی بوو ژ خەلکێ قزلجە،ئەڤە وێ چەندێ خویا دکەت تێگەهشتنا سمکوی بو رولێ راگەهاندنێ،وئەڤ پێنگاڤە هەمی بەری شەرێ جیهانێ ئێکێ بوو ،دەمێ دگەل هەڤالێ خوە عبد الرزاق بەدرخان گوڤارا کوردستان لباژێرێ خوێ لروژهەلاتێ کوردستانێ دەرئێخست ،دەمێ هێزێن روسیا قەیسەری عبد الرزاق بەدرخان گرتی ودویر ئێخستی،سمکوی هەر ئەڤ گوڤارە دەرئێخست، لسالا 1920 ز سمکویی کومارا ئازادستان راگەهاند وچەند هەیڤان بەردەوام دبیت ،ژیانا هەڤژینیێ دگەل خوشکا تەها شەمزینی پێکئینا.سمکویی دخازت هاریکاریا شێخ مەحمودێ حەفید بکەت دژی داگیرکەران بەلێ شێخ حەفیدی وەسا هزردکر نە شتەکێ رەوایە سینگێ مللەتی بدەن شەری بێ هاریکاری وپشتەڤانیا دەرکی ،لرێکرفتی 8 کانینا دووێ لسالا 1923 ز سمکویێ شکاک سەرەدانا باژێرێ سلێمانیێ کر وهاتە پێشەوازیکرن ب رێورەسمێن لەشکەری وخەلکی ئەڤ روژە هژمارت مینا روژەکا فەرمی ودیرووکی ژبەر رامان وگرنگیا نەتەوەی . لدوماهیکا زڤستانا 1922 ز سمکویی بەشداری دکومبونا سەرکرداتیا کوردی کر بشەرکێشیا شێخ مەحمود حەفید وپسیارەک تێدا هاتە ئازراندن ئایە هەلویستێ کوردان چی بیت هەمبەری تورک وئینگلیزان ؟ دکومبونێ دا بریاردا پەیوەندی بهێنە قوتکرن دگەل ئینگلیزان ونێزیک ببن دگەل تورکان ،سمکویی شارەزای وپسپوریەکا باش هەبوو لسەر سیاسەتا ئینگلیز وتورکان ،جارەکێ پرسیار ژێ هاتەکرن بو چی پەیمانێ دگەل ئینگلیزان ناکەن گوت ئینگلیز وتورک نە راستگونە دگەل مە لسەر بابەتێ سەرخوەبوون ورزگارکرنا کوردستانێ ،ئەو هەولددەن هەر کەسەکێ کورد بکەن خزمەتکارێ خوە ولدویڤ بەرژەوەندیێن خوە بکاربینن وئەم ژ خوە شەرم بکەین بەرامبەریی گەلێ خوە ئەڤێ چەندێ ئەز ناکەم .دەمێ شێخ عبدالسلام بارزانی چوویە روژهەلاتێ کوردستانێ ژبەر هێزێن تورکان ،چەند دەمەکێ لدەڤ سمکویی دمینت وهەردووک دچن دەڤ چێگرێ قەیسەرێ روسی ل قەفقاس وداخازا هاریکاریێ ژێ دکەن بو گەلێ کورد .پشتی عبدالرزاق بەدرخان بەگ گەهشتیە روژهەلاتێ کوردستانێ دگەل سمکویی ئێکەمین خاندنگەهە ل باژێرێ خوێ ڤەکر ول تشرینا ئێکێ لسالا 1913 ز رێکخراوەکا سیاسی ونەتەوەی بناڤێ جیهاندانی دامەزراند ولسالا 1912 ز کومەلا رزگارکرنا کوردستانێ دامەزراند هەردووکان داخازا دامەزراندنا کوردستانەکا سەربەخویا ئێکگرتی کرن ،سەید تاها وعبدالرزاق بەدرخان بەگ وجەوهەر ئاغایێ برایێ سمکویی هاتنە داخازکرن بو روسیا ، لسالا 1912 ز عبدالرزاق بەدرخان بەگ روژنامەک ل باژێرێ ئورمیێ دەرئێخست وپاشی روسیا ئەو ژ ئورمیێ دویرئێخست ،سمکویی هیچ پەیوەندیەک ئاشکرا وڤەشارتی نەبوو دگەل ئینگلیزان هەتا پشتی سالا 1919 ز ل هەیڤا حەفت لسالا 1921 ز سمکویی نامەک بو ئەبابەکر ئاغا پشدەری هنارت وتێدا داخاز ژی کر ببیت قاسد دناڤبەرا وی وئینگلیزان دا ل عێراقێ ، ولسالا 1919 ز سمکویی سەید تاها هنارت بەغدا بو دانوستاندنا دگەل ئینگلیزان ورازیبوونا وان بو دامەزراندنا دەولەتەکا کوردی، پشتی حکومەتا ئیرانێ قایل بووی ئەو نەشێن سمکویی بشەری وچەکی ژناڤ ببن ،رێکا دانوستاندنێ هەلبژارت وداخازنامەک بو سمکویی هنارت کو شاهی دڤێت دگەل دانوستاندنێ بکەت ل باژێرێ شنو لرێکەفتی ب21/ 6/1930ز دەمێ سمکو گەهشتی شاه نە ئامادە بوو ،سەرکردێ لەشکەری سەرهنگ سادق خان پێشەوازی لێ کر وداخازا لێبورینێ ژێ کر ،ژ بو نە ئامادەبوونا شاهی ،پشتی دانوستاندنێ سەرهنگی سمکو گەهاند رەخێ دیێ پرێ ،هندەک هێزێن نهێنی ئامادەبوون هێرشێ بکەن سەر سمکویی وهەڤالێن وی ،وسمکو دگەل هندەک سەروک هوزێن کوردان شەهیدبوون مینا خورشید ئاغایێ هەرکی برایێ هەرە مەزنێ فەتاح ئاغایێ هەرکی وکەریم خان خیلانی وموحەمەد ئاغا ومەروان ئاغا ژ باکورێ کوردستانێ بوون ،کورێ وی خسرو قورتال بوو ،دەیکا خسروی وتاهری خوشکا مەحمود ئاغایێ زێباریان بوو،وباباخان وقوباد هەردووک کورێن سمکوی بوون ژ هەڤژینا وی یا فارس …