د.هەوار بەللۆ
بێ گومان کۆ سەرهلدانا کوردان ل باشوورێ کوردستانێ ل ساڵا ١٩٩١ ب دژی رژێما سەدامی دەستپێکا قووناغەکا نوی بوو بۆکوردێن باشوور،،،دماوەیێ ڤان ٣٠ ساڵاندا کورد شیان حزوورا خۆ وەکی گەلەکێ ژییان دوست بهێز بسەپینن .ئێکەمین چریسکا سەرهلدانێ ل قەزا رانیا سەر ب پارێزگەها سلێمانیی ڤە ل ٥ ئادارا١٩٩١ رویدابوو و پشتی هنگی وەکی ئاگری ل ناڤا پوشی بەلاڤ بوو وهەمی باژێرودەڤەرێن کوردستاناباشوور ڤەگرتن و دژمن ب ئێکجاری هاتە راتەقاندن.یا دیارە کۆسەرهلدان دەستپێکا ڤەقەتاندنا دەڤەرێن کوردستانا باشوور بوون ژ عیراقێ نەخاسمە پشتی کۆهێزێن هەڤپەیمانان بلندبووناهێزێن ئاسمانیێن عیراقی ل هنداڤی ئاسمانێ کوردستانێ قەدەغەکرین و هۆسا کوردستانا باشوور بووپەناگەهەکا ئارام و خەلکێ وێ شیا ژیانا خۆ ب ئارامی ببورینیت.و پشتی کول سالا ٢٠٠٣هێزێن ئەمریکی عیراق داگیر کری و رژێما سەدامی ئێخستی و ل سالا ٢٠٠٥ دەستوورەکێ نوی بو عیراقێ هاتییە پەسەند کرن هنگی کوردستانا باشوور ب فەرمی بووهەرێمەکا فەدەرال ل ژێر کۆمارا فەدەرالا عیراقێ. هەلبەت ئەڤە هەمی تشتەکە پڕانیامەزنێن نها ب چاڤێت خۆدیتی لێ پرسیار ئەوە :ئەڤە دەوری ۳۰ سالێن ئارامی و خوەسەریێ ،مەوەکی حکۆمەتەك و دەستهەلاتەکا خۆسەر شیایە چ بکەین؟ مەدبوارێ سیاسی دا چ کرییە؟ مەدبوارێ ئابووری دا چ کرییە؟ مەدبوارێ رەوشەنبیریدا چ کرییە؟ مەدبواڕێ ئەدەب وزمانیدا چ کریە؟ و مەچاوا تاکێ خو پێکەهاندییە؟ گەرئەم بێ دیبلۆماسی بەرسڤێ بدەن، پێدڤیە دانێ بدەی و بێژین:دبوارێ سیاسی دا رەوشامە ژ هەمی رەوشا خرابترە.و دبوارێ ئابورییدا ژی تاکێ کورد ژهەمی دەما ن هەژارترو بێ سەروبەر ترە .و د بوارێ ئەدەب و زمانییدا ژی،نەمە پرتووکخانەیەکا بهێز دانایە ونەژی ئەم شیای نە حەتا نها دیالێکتێن خۆ (کورمانجی و سۆرانی) ستاندەرەکێ بو بدانین،وتاکێ مەژی یێ بەرزە بووییە،و هندی کو تەبڤێت ئەویێ بێ سەروشوێنە و ئەو یێل خو دگەریێت.یاخویایە کودەولەت (یان هەر قەوارەیەکێ فەرمی بیت) وەکی فرانسێس فۆکۆیامادبێژیت،ب سازی و سیستەمێ خۆدبیتە دەولەت،نەکۆ ب ئاڤاهی و بالەخانە و تاوەرو جادە و پڕو مۆلان. ئانکۆ تۆدشێی ببیە دەولەت بێی کوتە هیچ تاوەروجادە و پڕ و مولەك هەبن،و دهەمان دەمدا تو دشێی تاوەر و جادە و پڕو مۆلان ل دارستەنەکا تژی درندە و هوڤـ_ ول دیر هەبوونا چ دەولەتان ژی ئاڤابکەین.لەوراژی فرانسێس فۆکۆیاما دبینیت کۆ ئەودەولەتا سازیێن خۆ هەی لێ ئەڤ سازییە نەد چالاک و ئەکتیڤ بن،ئەو ب تەنێ وەکی دەولەتەکا لاواز دهێتە هژمارێ، لێ ئەودەولەتا توندوتیژییاچەکدارشەڕوناکوکی وپێکدادان کەڤیتنە هۆندرێ وێ وسازیێن وێ هەمی ژناڤبرین و لێکڤەکرین ،ئەو دەولەتەکا شکەستی و سەرنەگرتیە .ئانکو دەولەت ب سازیێن خۆ دەولەتە، نەکۆ ب دیرۆك و خەباتێن خۆیێن یێن رابردووی،لەورا یاگرنگە مەوەکی هەرێماکوردستانێ ئەڤـ چەندە هەمی بەرچاڤـ وەرگرتبا بەری کۆ مە هزر درەفراندۆم و راگەهاندنا دەولەتێدا کربا نەخاسمە کۆدبنیاتدا ئەم یێل ل ژێڕ رەحما دوژمنێن خۆ،و دوژمنێ مەژی ژمە بهێزترن.دەستهەلاتا مە ئەڤە سەرێ هندە سالانە نەشیایە ئاستێ ئابووریێ خەلکی باش بکەت،و نەژی شیایە تاکێ کورد ژلایێ رەوشەنبیری و پەروەردەییڤە بگەهینیتە ئاستەکێ بلند،و نەژی شیایە سیستەمەکێ سیاسیێ بهێز دناڤ خۆدا بدانیت،بەلکۆ هێشتا ئەم یێ لسەر بهێزکرناهەستێ عەشیرەتگەرییێ کاردکەین،و وەسادیارە کۆ ئەڤ هەستێ عەشیرەتگەری یێ کۆ هەتانها مەیێ هەیی یێ کێم بوو لەورا دەستهەلاتدارێن مە ب فەرزانی هێشتا خورتترو بهێزتر لێبکەن؟! ل سالڤەەراسەرهلداناکوردان ئەم پیروزباهیێن خو ئاراستەی هەمو کوردان دکەین و هیڤی دکەین کۆ ئێدی ئەڤ دەستهەلاتە نڤشێن مەیێن نوی نەگەهینیتە وی راددەیی کۆ پەشیمانی ڤێ روژێ ببن و خوزییان بۆ نەحەزێن ڤی مللەتی رابهێلن.
