ئـازاد دارتاش
راپەڕین،وەکوتێگەهـ و ئێدیەم دفەرهەنگاسیاسی دا،دهێتە پێناسەکرن وەکوتەڤگەرەك ملڵی و بزاڤەكاجەماوەری یا بەرفرەهـ، دژی رژێمەکاستەمکار یان دژی دەستهەلاتەکا داگیرکار، سەرهلدان وی چاخی رویددەت دەما زوڵم و ستەمکاری تەڤـچین و توێژێن جەماوەری یان رێژەیاهەرەزوریاوانا ڤەدگریت و ل جەم پڕانییاهەرەزورا خەلکی هەستا نەرازیبوونێ هەتائاستەکێ بڵند جهگیرببیت،کوئێدی نەڕازیبونا هەنێ بگەهیتە لوتکێ ب پەقیت و چ باوەری و پرێن هەڤگەهشتنێ د ناڤبەرا دەستهەلاتێ و خەلکێ گشتی دا نەمینیت و رەئیاگشتی ب گەهیتە وێ باوەریێ کو ئێدی پێتڤی یە گۆهارتن و هەژاندنێن مەزن دڕوست ببن. راپەڕین وەکوۆ کارەکێ سیاسی یێ پڕمەترسی و چارەنڤیسازە، چونکو دێ دوی چاخی دا، خەلك ب ئاوەیەکێ ئاشکرا دێ ل هەمبەر وێ رژێما ستەمکاریان داگیر کار راوەستن،راپەڕین میناکارەکێ سیاسی پێتڤی ب هندەك مەرجان هەیە،مەڕجێ سەرەکی ژی ئەوە باڕودوخێن خوەیی و بابەتی یێن گونجایی و بەرهەڤـ بن کو ب شێوەیەکێ بەرفرەهـ و هەمە لایەن و پرانیا خەلکی ب یێك پەیام دوێ رابوونێ دا بەژدارببن،لڤێرێ مەرجەکێ دی هەیە،ئەوژی هەلوەشاندنا دیوارێ ترسێ ب هێتە رووخاندن و وەکو ستەمدید ب هەڤڕا و ب وێرانە دژبەری داگیرکارو ستەمکاران ڕاوەستن و هێزێن و بیانی دنیڤ وەلاتێ خوەدا رامالن،لڤێڕێ دیاردبیت کو فاکتەرێ خۆەیێ کویێ پێکهاتی یە ژ پارتێن سیاسی و رێکخستنێن جەماوەری،رۆلەکێ گرنگ و هەستیارە د پێڤاژوویا هەنێ دا دلەیزینن و مەرجێ خۆەیێ ل وی دەمی تەڤاڤـ دبیت دەما جەماوەرێ راپەری هەست دکەت کو خودی لێدەرو هێزەکا سیاسی نە و ئەوپوختەیاسەرکردە دێ کاریت دەربرینەکا راستەقینە و ب پلان ونەخشەیەکێ دارێژتی حەز و ئارمانجێن وان ب جهـ بینیت،مەرجێ هەنێ یێ پێدڤی یە ژبو پڕانییا خەلکی نەمازە یێن پارێزەژبۆی کو د کارێ هەنێ دا بەژدارببن، مەرجێ هەنێ لجەم وانا هەرتم دبیتە پرسیارەکا سەرەکی و د هەمان دەم دا، دبیتە هاندەرەکێ ب هێز و کاریگەر وژبۆی کو ریسکێ نەکەن و فاکتەرێن سەرکەفتنێ گەرەنتی بکەت.عیراق د دەستپێکا چێکرنا وێ دا وەکو ولات و خۆدێ دەولەت و سەروەری،یا سەقامگیرو تەنا نەبوویە،چونکودرۆستبوونا وێ ب ئاوایەکێ ساخلەم نەبوویە،بەلکو نەخشەیێ وێ ب ئاوایەکێ نامو سەیر و ل پەی بەرژەوەندیێن جەمسەرێ سەرکەفتی د جەنگاجیهانیائێکێ دا هاتە پێکئینان و دارێژتن،پێکئانینا وێ یا نەچاڤەرێکری بوو ویا دوویربوو ژحەز و خواست و ئارمانجێن پرانیاهەرە زوراخەلکێ وێ، نەمازە ل جەم هەردوو پێکهاتەیێن سەرەکی(شیعە مەزهەب و کوردان)، لەوما هەردەم عیراق جهێ ناکوکی و قەیران و ڕاپەرین و شۆرەش و کودەتایێن لەشکەری بوویە،مژارا نەبوونا دیموکراسیەتێ و دادپەروەری و ئێکسانی یاجڤاکی و مونۆپولکرنا دەستهەلاتێ ژ ئالیێ یێك نەتەوەویێك مەزهەب ڤە.نەهێلاهەڤوەلاتیێ عیراقی چێ ببیت و ئەوگیانێ هاتیە گولاچکرن ئاشتی و سەقامگیریی ب خوەڤەببیت،بەلکوبارودوخێن ڤێ دەولەتێ زەمینە بەرهەڤکرکوعەسکەری حکومی بکەن و حوکمێ عەسکرتاری وەلاتێ هەنێ پتربەرب قەیرانێن گوژەك و ئالوز بر،قەیرانێن هەنێ ئالوز و کویرتربوون،پشتی بەعسیان دیسان ب کودەتایەکا عەسکەری دەستهەلات وەرگڕتی،ب نێرین و دیدەکاناسیونالیزما توندرەو فاشیزم،هەول دا قەیران و پرسێن هەنێ یێن ئالوزچارەسەربکەن، ب نێریناوانا هێز دێ کاریت تەڤ دەنگێن نەرازی ژناڤ ببەت،لەوما پتر پویتە داب دام و دەزگەهێن ئەمنی یێن سەرکوتکاردا،گشت سنورێن چەوساندنێ تێپەراندن و تەڤ بنەماو پیڤەرێن یاسایی و مڕوڤینی شکاندن،گشت شێوازێن ژناڤبرنێ دەرهەقی گەلێ کوردستانێ بکارئانین و گەلێن عیراقێ ب گشتی هەڤریشی چەندین شەرو جەنگێن بێهوەدەیی و وێرانکارکرن،ب سەدان هزارکورد ب چەکێن قەدەغەکری جینوساید کرن،کار ژی ژ پێخەمتی ژناڤبرن و حەلاندنا نەتەوا کورد د نیڤ قەوارەیا نەتەوابالادەستدا کر،دیسان هزارەها گەنجێن پێکهاتەیێن عیراقێ کرنە قوربانیێن شەروجەنگ و هزرێن خوە یێن وێرانکار و پرانیاهەرەزورا ژ پێکهاتەیێن ئەڤێ کومارا ب ناڤـ(عیراق) پەراوێز کرن و ژ سەنتەرێن دروستکرنا بریارێ دویرئێخستن و بەلکوبریارد دەستێ پارتاسیاسی یا دەسهەلاتدار ژی دا نەما و دەستێ یێك کەس دا هاتە قورخکرن،دیدو نێرینێن هەنێ سیستەمەکێ دیکتاتوری وتوتالیریزم بەرهەم ئینا،کو یێ کێم وێنەبوو د دیروکا نوی و هەڤچەرخ دا،ئەڤێ چەندێ تەڤ گریێن دەستهەلاتێ د دەستێ ئێك کەس دا کومکرن، لەوما یاچاڤەرێکری بوو دیکتاتور ل پەی حەزو ئارەزویێن خوە کاربکەت و ریسك و بریارێن گوژەك بدەت،ریسکێن سەدامێ دیکتاتور گەهشتنە لوتکێ دەما ب بریارەکا نەلوژیکی و نەمەدروس،لەشکرێ خوپالدای و دەولەت دی داگیرکری و دژبەری ئیرادەیا نیڤدەولەتی و هێزێن مەزن راوەستای، ریسکاهەنێ یامەزن و کوژەك و نەچاڤەرێکری، عیراق ئێخستە د ئایندەیەکێ پر تەم و مژدا،پروسەیاداگیرکرنا کوێتێ دەستپێکا دوماهیکا وێ رژێمێ بوو و ئەو شکەستنا مەزن یاب سەرێ لەشکەرێ وێ هاتی و لاوازبوونا دام ودەزگەهێن سەرکوتکارو ژواناژی سازی یا لەشکری و دەزگەهێن ئەمنی بونە سەدەم کو ئێدی دیوارێ ترسێ هەلوەشێت و پڕانییا پێکهاتە و هێزێن سیاسی و ئەنتلجنسیا عیراقی هەست ب بەرپرسیارەتی یاخۆە یادیرۆکی کر و گەهانە وێ بریارا چارەنڤیساز کو ئەڤ گاڤـ گاڤەکا دیروکی یە وئێدی پێدڤی یە ب ئەرکێن خوە راببن وڤێ رژێما فاشست ودەستهەلاتا ئێك حزب ب روخینن و عیراقەك دی لسەربنەمایەکێ دیموکراسی، فیدرالی دروست بکەن.لگەل جیهگربوونا مەرجێن هەنێ زەنگا سەرهلدانێ لێد،لەوما د ۲ یێ مەها ئادارا سالا۱۹۹۱و ئێکسەرپشتی ئەوشکەستنامەزن یاب لەشکرێ سەدامێ دیکتاتور کەفتی د جەنگا کەنداڤی یادووێ دا، ڕاپەرین ل باژێرێ بەسرە دەست پێکروئاگرێ وێ گەهشتە باژێرو باژێرکێن دی چونکو ئەوزەمینەیابەرهەڤـ بوو کو د کوردستانێ دا سەرهلدانەکا بەرین و بەرفرەهـ رووبدەت، لەومابلەز چریسکاوێ گەهشتە کوردستانێ وسەرهلدان ل ٥ ئادارێ دەست پێکر.گەلێ کوردستانێ بەرییا سەرهلدانا مەزنا بوهارا سالا۱۹۹۱،ب چەندین شۆرش و تەڤگەرو سەرهلدانا راببوو،لێ دیاربوو و ژبەر چەندین ئەگەران،بزاڤێن هەنێ یێن بێ ئەنجام بوون،دبیت فاکتەرێ دەرەکی و هەبوونا دوو جەمسەران و شەرێ سار سەدەمێن سەرەکی بن کو پشتەڤانیا راستەقینە ژلایێ هێزێن مەزن یێن جیهانی ڤە بوتەڤگەرێن هەنێ نەبیت، ب هەرحال سەدەمێن دی ژی هەبوون،لێ ل بوهارا سالا ۱۹۹۱ کومەکا فاکتەرێن سەرکەفتنێ بەرهەڤبوون،ژوانا نەرازیبوونا خەلکێ کوردستانێ وپرانیا پێکهاتەیێن دی د عیراقێ دا گەهابونە لوتکێ،دیسا دروست بوونا بەرەی کوردستانی ل سالا ۱۹٨٦ مالا کوردی رێکئێخست و باوەری ل جەم گەلێ کوردستانێ ب تەڤگەرو پارتێن سیاسی موکم تر کر،کوردان هەست کر کو بڤێ گوتارێ(گوتارا بەرەی کوردستانی) دێ کارن هێزێن داگیر کەر ڕامالن و ب ئاوایەکێ کارا و ئەکتیڤ تێکهەلی پڕوژەکتێن سیاسی د عیراقا پاشەروژێ دا بکەن و دیسا رژێما سەدامی تەڤ کارتێن خوە یێن ئیقلیمی و عەرەبی ونیڤدەولەتی ژدەست دان،ئێدی تەڤ بەرژەنگ و تێز د بەرژەوەندیاسەرهلدانێ بوون،لەومادەمێ راپەرین د٥ ئادارێ ل دەروازەیا (ڕانیە) دا دەست پێکری و د ماوەێ ۱٦ ڕوژان دا گشت باژێڕو باژێرکێن کوردستانێ دا سەرهلدان ڕویدا و ل ۲۱ کەرکوك ژی رزگاربو و بو جارا ئێکان تەڤ باشورێ کوردستانێ ڕاپەرین ب خوە دیت و هەتا چیایێ حەمرین پروسەیا هەنێ یا بەردەوامبوو. ب هەبوونا پیڤەڕان سەرهلدانا بوهاراسالا ۱۹۹۱ وەرچەرخانەکا مەزن بو د دیروکا گەلێ کوردستانێ دا و هەژاندەکا مەزن ب جڤاکێ کوردستانێ کەفتی ،وێ هەژاندنێ گەلەك تێگەهـ و چەمك و دانێن تازە دگەل خوە ئینای، کارتێکرنێن وێ لسەر بزاڤا سیاسی و تەڤگەرێن سڤیل و ژیانا جڤاکی د ریشەی بوون و هەتا ماوەیەکێ درێژ هەردێ مینن.هەرچەندە سەرهلانا هەنێ هەڤریشێ چەندین ئاریشە و گرفتان بوو،ڤەکێشان یان شکەستنەکا کاتی بخوەڤە دیت و لەشکرێ ڕژێما داگیرکار شیا؟هێرشەکا بەرفرەهـ لسەر کوردستانا ئازادکری بکەت و چەندین باژێرو دەڤەرێن ستراتیژی جارەك دن داگیر بکەتە ڤە،لێ جارەك دی جەماوەرێ سەرهلدانێ هەلویستێ خوە دیارکر و کوچا تەوراتی دەست پێکڕن و پرانیا هەرەزوری ژخەلکێ کوردستانێ قەستا سنوڕێن ایران و تورکیا کر، کوچاملیونی.. هەواراملیونەها سڤیلێن کورد بوو،ڤێ جاڕێ گەلێ کوردستانێ ب یێك دەنگ پەیامەك ئاراستەی جیهانێ و نەمازە جەمسەرێ رۆژئاڤاکر،پەیامەکێ روون و زەلال ئاراستەکر،پەیامەکێ کۆرت کویێ پێكهاتی بو ژکێمتر ژ دەهـ پەیڤان(ئێدی مەحالە ل ژێر دەستهەلاتاڕژێمافاشست دا بمینین)،پەیامێ هەنێ دنیا هەژاندن،لەومادبێژین کوچبوناملیونی د حالەتێ هەنێ دروست تەڤاڤـ کارا سەرهلدانامەزن بوو،دیسان دێ کاڕین بێژین،گەلێ کوردستانێ و تەڤگەڕا وێ یارزگارخوازبو جارائێکێ شیان سنوران ببەزینیت و خوە دوزا خوە ب ئاوایەکێ شارستانی و ب پراکتیك ب جیهانێ بدەتنە نیاسین. دەزگەهێن راگەهاندنێ نەمازە یێن جیهانا ئازادژی بونە فاکتەڕەکێ دێ یێ کارا و هەستێن رەئیا گشتی ل روژئاڤا پتر ئازراندن،کوچا ملیونی رەئیاگشتی یاجیهانێ ب گشتی هەژاند و دەولەتێن مەزن نەچاربون بریارەکا گرنگ بدەن، ئەوژی دروستکرنا دەڤەرەکا ئارام بو گەلێ باشورێ کوردستانێ . باوەرا مە تانها ئارمانجێن سەرهلدانێ ب داوی نەهاتنە ، بەلکو دڤێ پروسەیا سیاسی یانها ل کوردستانێ دهێتە ڕێڤەبرن، چەندین کێم و کاسی بەلکو هەلەیێن گوژەك و کومەکا دیاردەیێن نیگتیف د چەوانی یاحکومرانی یاخومالی دا هەنە و وپێتڤی یە بهێنە چارەسەرکرن ،پێدڤیە ب دیدو نێرین و ئالاڤێن دی پڕوسەیا ڕێڤەبڕنێ د حکومەتاهەڕێماکوردستانێ دا ب هێتە داڕێژتن، ئەگەر ئەرکێن هەنێ نەهێنە ب جهئینان دێ دەرزا د نێڤبەرا پارتێن دەسهەلاتدارو خەلکی دا پتر بەرین و بەرفرەهـ بن و باوەری ب یێك جاری دێ ژناڤچیت و د حالەتێ هەنێ بتنێ دێ رەوتێن توندرەو مفای ژێ وەرگرن.گەلێ کوردستانێ ئەرکێن خوە ب ئاوایەکێ جوان و ب تەحموول بجهـ ئیناینە و ئەم باوەر ناکەین مللەتەکێ دی هەبیت د جیهانێدا و ئەڤ تەحەمولە هەبیت، لێ پێدڤی یە بزانین هەرتشتەکێ دوماهیك هەیە و تەحمولاهەنێ ژی حەتاحەتایێ بەردەوام نابیت.
