ئازاد دارتاش
دیارە جەژنا نەورۆز زوریاکەڤن و دێرینبە ول پەی چەند ژێدەرێن دیروکی،بنەمایێن وێ یێن هەڤبەندن ب ئایینێ زەردەشتی ڤە، بەلکو هەنەدبێژن،بەرییا پتر ژ ٣٠٠٠ سالان گەلێن ئاری ئاهەنگ ب وێ هەلکەفتێ گێراینە، بەلکو دبیت ئیک ژئاینێ کەڤنارێن جڤاکێن روژهەلاتی بن یاهەڤباند بیت ب پروسیسا چاندنێ و گوهورینا سەقای ڤە،بەلکو هەنە وەهاتەماشای نەوروزێ دکەن کوئەو روژە یابابێ ئادەم هاتی هنارتن بوسەر عەردی. هەرچەندە دگەل سەرداگرتنێن موسلماناندا،هەول هاتیەدان کوتەڤ ریتوال و تێکستێن ئاینێن دی بهێنە ژناڤ برن،لێ ئەڤ کلتورە رزگاربوو و ما زیندی ل جەم مللەتێن هەنێ،بەروڤاژی بیاڤێن ساخکرنا ئەڤێ چەژنا نەورۆزی سال بو سالی پانو بەرین تر دبن وهەرجەند ئەو بیاڤ بەرفرەهتر دبیت رامان وئانکویێن وێ ژی گوهورین ب سەردا دهێن،وەکو میناک ل روژهەلاتێ ئەفریقیا و ب زمانێ(بانتو) ژێرا دبێژن (نیروزی)،هەمان پەیڤا کوردی و فارسی یە، زمانێ هەنێ یێ بەر بەلاڤە ل کینیا و ئوغەندا وتەنزانیاوچەند دەڤەرین ل روژهەلاتا کەنارێن ئەفریقی، دیسان ل عیراقێ و مسرێ و سوریا و چەندین ولاتێن دی ژێرا دبێژن(روژا دایکێ)یان(روژا ئەڤینیێ)یان (روژادرەخت و دارا) ل ڤێری ديار دبيت كو ل جەم مللەتێن هەنێ گوهرين ب سەردا هاتينە و دبيت ژێر كارتێكرنا ئايينێ ئيسلامێ و تێگە هو پێناسەیێن نوی وەرگرتبن نەمازە ئەگەر بزانين كو ئايينێ هەنێ هەڤدژی جەژنا نەورۆز بوويە و هەتا نها ژی رەوتێن توندرەو ب هەمان ديد تەماشەيا جەژنا هەنێ دكەن، ل پەی ديدا وێ نەوروز رۆژەكا پيرۆزەل جەم زەردەشتيان، يان ب جەژنا گاوەران ل قەلەم ددەن، ئايينێ ئيسلامێ گەلەك داب و نەرێت و ريتواليَن ئايينێ زەردەشتي ژ ناڤبرن لێ نەوروز وەكو جەژن و كلتور نەهاتە ژناڤبرن بەلکولگەل وەرارا دیرۆکێ ومودرن بوونا جڤاکان رەهـ و ریشالێن وێ یێن کویرتردبن و رامان وێ فرەهتر دبن رەهەندێن وێ زەنگینتردبن . نها لسەرانسەڕێ جیهانێ د ۲۳ دەولەتان دا جەژنا هەنێ ب فەرمی هاتیە نیاسین و نێزیکی ۳۰۰ ملیون کەسان جەژنا،هەنێ ساخدکەنەڤە ،ل وەلاتێن کوردستانێ و ئیران و پاکستان و عیراق وتورکیا و ئەزربێجان و ئەفغانستان.. هتدد، چەژنا نەورۆزێ ب ئاوایەکێ بەرفرەهـ دهێتە ئورگانیزەکرن و دێ کارین بێژین کو ئەڤـ جەژنە شیایە سنورێن ئاینی و مەزهەبی و نەتەوەی و هەتاشیایە سنورێن کیشوەران ژی ب بەزینیت و جیاوازیان ل دۆر خۆە کۆمبکەت و هەرئەڤ ئێکە ژی بووسەدەمێ وێ چەندێ کو ل سالا ۲۰۱۰ جڤاتاگشتی یا نەتەوێن یێکگرتی پالبدەت کو روژێ نەورۆزێ ب هژمێریت وەکو روژا نێڤدەولەتی یا ئاشتیێ و پێکڤە ژیانێ و قەبوولکرنا هەڤدوو و هەمەرەنگیێ ، ببیتە روژەکا جیهانی بو بەرنگاربوونا هزرێن توندرەو و رەگەز پەرێس. دبیت ل جەم هەموو مللەتێن دی نەورۆز وەکو چەژنەکا سروشتی و پتر یا ڤەگرێدایی بیت ب بوهارێ و نویبوونەڤا سالێ ڤە،ل دۆر هەلکەفتا هەنێ چەندین چیروك و ئەڤسانە هەبن وپاشمایەیا ریتۆالێن ئاینی یێن دێرین بیت، ل جەم مە کوردان ژی بەرییا سەد سالان هەروا بوو، لێ نها ژبلی ڤاکتەرن هەرنێ ، رەهەندەکە دی یێ سیاسی وەرگرتیە، نەمازە پشتی چهگیربوونا هشێ نەتەوی ل جەم ئەنترجنسیا کوردستانی و خورتبۆنا تەڤگەر و پارتێن سیاسی ل کوردستانێ، بهایەکێ دی ژڤێ روژێ ڕا هاتە بەخشین و هەلبەستڤان و نڤیسکار و چالاكڤان و لیدەر و سیساسەتمەدارێن کورد شیان جەژنا نەورۆزێ بکەنە پشکەك یان پێکهاتیەکا گرنگ و هەستیارد بیردانکا تەکێ کوردا نها نەورۆز ل جەما مەکوردان د چارچوڤەیێ خۆە یێ کلاسیك دا دەرکەفتییە و بوویە سومبولا بەخودان وتێن دانا حەزا ئازدیبوون و تێکوشانێ بنێرینا مە، گەلێ کوردستانێ پتر نەتەوە ومللەتێن دی پێتڤی ب جەژنا نەورۆزێ هەبوو چونکی کوردستان یان داگیر کریە و دابەش بوویە ل سەرچەندین دەولەتان و هەروەها مە وەکو نەتەوا کوردی زمانەکێ ئێکگرتی نییە، بەلکو ئەو جوداهێن زمانەڤانی ئەوێن دنێڤبەرا دیالیکت وشێوازارێن کوردیدا هەین جوداهیێن گرانن و دەرزێن مەزن د گیانێ نەتەوا کورد دا دروستکرینە و هەروەها ئاینە پتریا کوردان ب زمانەك دی یە و ئەڤان ڤاکتەران و ژبلی ڤاکتەرێن جوگرافی و سەختەیی یا سروشتێ کوردستانێ و ئەگەرێن سیاسی و پیلانێن نەحەز و داگیرکاران ، و نەهێلایە چاند و بیردانکەکا نەتەوی یا بهێز و کاریگەر دروست ببیت، لەوما ژبوی ب جهـئینانا ئەڤێ گرنگ ( دروستکرنا بیردانکا نەتەوی)، پێدڤی بو سیاسەتمەدارو روناکبیرێن کورد وان ئالاڤان چێبکەن ئەوێن ستراکچەڕێ هزرا نەتەوی موکم بکەن، ئەو ئالاڤ ژیفەرە یێن هەڤبەندبن ب رابردوو و نها یا کوردان ڤە ، لەوما چەندین سرود و هەلبەست و تێکستێن ئەدەبی و گوتارێن سیاسی و کارێن هونەری ب نەوروزێ ڤە هاتنە ئافراندن یا لهەمیا دێرینتر و شیای تەڤایا کوردستانێ داپوشیت سرودا ( نەوروزە) یاهزر مەند و شاعیرێ ناڤدار ( پـیرە مـێرد) ی یە: ئـەم روژی سـالی تازەیە نەوروزە هاتەوە چـەژنێکی کونی کوردە بەخوشی و بەهاتەوە واروژ هەلات لەبەدەنی بەرزی وەلاتەوە …هـتـدد ، ئەڤ سرودە و دگەل سرودا ( ئـەی رەقیـب) یاهەلبەست ڤانێ شورشگێر و جوانەمەرگ (دلـدارێ) شاعر، بونە ئالاڤێن بەرخودانێ ، دیسان پوختەیا روناکبیرێن کورد شیان چەژنا نەورۆزێ بکەنە روژا تێن دانا هەستانەتەوی ل جەم کوردان نەمایە بتنێ وەکو سەرسال و هەتا بو هارێ و روژا دایکێ ، بەلکو ژبلی وێچەندێ ، نها نەوروزێ بویە خودی رەهەندەکێ دیروکی و کاوەیێ ئاسنگەر بویە هێمایێ سەرکەفتنێ ل سەر هێزێن ستەمکار و داگیرکار،نها نەوروز پتر هەرتشتەك دی مە کوردان بهەڤراگرێددەت و ئەم هەموو لسەر رامان و پێگەهێ وێ رێکدکەڤین . یاگرنگ ئەوە نها پتر تەڤ گەل و ئاین دی ئەوێن ئاهەنگان ب ڤێ هەلکەفتێ دگێرن نەوروز یا کوردانڤە دهێتە گرێدان ،و تورك ژی ئاهەنگان ب ڤێ هەلکەفتێ دگێرن لێ بوماوەی چەندین دەهایە ل کوردێن باکور قەدەغە دکر ، چونکو هەست پێدکر، هەرچەند کورد ڤێ ئاهەنگێ بگێرن وی قاسیدێ ب شوناس و ناسنامەیا خۆە یانەتەویڤە پابەند بن دسەدەیێ بوری گەلێ کورد شیایە روژا هەنێ بکەتە روژەکا کوردی ب پلەکا بلندا سیاسی و د وێ رۆژێدا پتر گشت ڕوژێن دی ئالایێن کوردستانێ دهێنە بلند کرن و سروودا ئەیرەقیب و سروودێن دن دهێنە بهیست و دیسان جل و بەرگێن کوردی پتر دهێنە دیتن ، ئەڤ چەژنە ل هەرچوارپارچێن کوردستانا هەمان رامان و ئانکو ددەت ، ئەڤە ژی دبیتە نیشانەیا وێ چەندی کو نەوروز بویە پێکهاتیەکا هەرە گرنگ دبیردانکا نەتەوا کوردا . ئەو بیر دانکا پێدڤی ب چەندین ئالاڤ و میکانیزم و بوون و کارێن دی هەتا بکارێت خۆە ب پاڕێزیت و ببیتە خودان تێس پروژەکتەکێ نشتیمانی و مروڤینی .
