ئارام بەروشکی
پێشەکی /
ژکێشەیێن کلاسیکێن خاندنا دیروکی بەرچاڤکرنا لایەنێت شەر وجەنگان وسیستەمێ حوکمرانیێ دگەل پشت گوهاڤێتا رەهەندێت کومەلایەتی ئەوێن دبنە مالبچیکێ ژدایک بوونا ڤان حوکمرانیەتان شرۆڤەکرنا من بوو دەولەتا ئەیووبی ژی دەولەتا سولتان سەلاحەدینی دێ ب هەمان میکانێزم بیت رەهەندێت کومەلایەتی ێن دەولەتا ئەیووبی ژێدەرێ وێ شارستانیەتا ئیسلامیە لەورا هەمی رەهەندێن بەحسکری دێ گرێدای وی سەنتەری بن . رەهەندێن کومەلگەها ئەیووبی : – ۱ ـ ئەیووبی و فەلسەفە / سەلاحەدینی حەش فەلسەفێ نەدکر ژبەر هندەک پالدەرێن ئاینی دشیاندایە بێژین فەلسەفا ئاینی ئانکو عەقیدا وی باوەری پێ هەی ئەوا وی لسەڕ خەلکی بەلاڤکری عەقیدا مەزهەبێ ئەشعەری بوو ئەشعەریەت ژی قووتابخانەکە ژقووتابخانێت هزرا ئیسلامی ئەوا تێکستێن ئاین دیڤ واتەسازیا زمانی تەفسیردکەت ئەشعەریەت دکەفتە خالا نیڤێ ناڤبەرا وان یێن تێکستی بشێوەکێ حەرفی دخینن و وا یێن تێکستی بشێوەکێ عەقلانی شروڤەدکەن ئەوی فەرماندا زاناێت ئەشعەری کتێبەکێ نڤێسن لسەر عەقیدا ئەشعەریەتێ ئەو پەرتووکە ببو وەکو مەنهەجێ خاندنێ و ژبلی ناڤێ رەسەن یا بەرنیاس بوو ب(العقیدة الصلاحیة) ..[۱] ۲ ـ ئەیووبی و ئاین / سەردەمێ دەولەتا ئەیووبی ژێدەرێ سەرەکیێ داڕێژتنا یاسایێ شەریعەتێ ئیسلاما سوونی بوو دادوەر هەر شەریعەتناسێن مەزهەبێن سوونی بوون ئەوێن پشتبەستن وپالپشتی بکلتورێ فقهێ سوونی کری ژهەرچار مەزهەبان تایبەت فقهێ ئیمامێ شافعی ژبوو بریاردانا دەستوران ودەرێخستنا فەرمانا .[۲] ۳ – ئەیووبی و زانین / سولتانێت ئەیووبیان وسەلاحەدین بخوژی گرنگی نەدا زانستێن سرووشتی لێ جەختا وا پتر لسەر زانستێن پراکتیکی بوو پالدەرێ زانینێ لنک وا ئاین بوو نمونە ژمێریاری بوو زانینا میراتی و نوژداری ژبەر مەسەلێت فقهی ئەندازیاری ژبوو ئاڤاکرنا مزگەفتان مەنهەجێ خاندنێ لنک وا نامیلکەبوون زاروکان وسنێلا دخاندن و گەنجاژی لبەر دەستێ مەلایان وهاریکارێت مەلایان دەرسێ ئاینی و زانستێن پراکتیکی لگورەی زانینا بەردەستا وی سەردەمی دخاندن سیستەمێ فێرکرنێ لنک وا گووتن وژبەرکرن بوو دەستپێکێ شێخی وانە دگووت دیڤدا قووتابیان ژبەردکر .[۳] ٤ ـ ئەیووبی و کلتور / سەلاحەدین ژحەژێکەر ولایەنگرێ سوفیگەرا بوو ئەڤجا ئەڤ یەکە بوو پالدەر سەلاحەدین و ئەیووبیان گرنگیەکا زێدە بسوفیان بدەن تایبەت خودانێن تەریقەتا قادریانی ئەیووبیان مزگەڤت وجهێت تایبەت بوو ئاڤاکڕن و پارە ژی دایێ ئەڤێ وەکر خەلکەکێ زور ببنە سوفیگەڕ و خوبهێلنە بهیڤیا هاتنا رزقی تاکی سوفیگەڕ ڤی سەردەمێ کەسەکێ پتر هزر ئاخرەتیبوو و زێدە دیندار تا وی ڕادەی سوفیگەری لەزەتێن دونێایێ پشت گۆهاڤێتبوون و قەستدکڕە لەزەتێن ئاخرەتی .[٤] ٥ ـ ئەیووبی و شارستانیەت / سیمایێ دیارێ ئەدەبیاتێ لسەردەمێ دەولەتا ئەیووبیان هونەرێ هوزانێ بوو هەڕدوو تاێن ستایش و هاڤێتنێ ئەوێ کو هاتیە تەوزیفکرن ژبوو مەرەمێن عەسکەری و سیاسی بوو نموونە هاڤێژتنا شیعا و خاچپەرێسا و بەحسکرنا سولتانێت ئەیووبی بباشی و جانی برامانەک دیتر کلتۆر وفلکورێ عەرەبێن مسلمان بوو .[٥] دەرئەنجام / گەر توو ڤان رەهەندا بەراوردکەی دگەل سرووشتێ کومەلایەتی یێ ئیسلاما کورد ئەو هەمی خالە دێ تێدا دیاربن جونکه مەلاێن کورد دفقهی دا شافعینە و عەقیدێ دا ئەشعەرینە و دیڤ سوفیگەریا سونی دچن ……………………………………………………………………. ژێدەر / (۱) – الوسائل إلى مسامرة الأوائل السیوطي ص۱٥ (۲) ـ العبر في خبر من غبر ـ الذهبي ج۳ ـ ص۱۱۲ (۳) – السلوك لمعرفة دول الملوك ـ المقریزي ۱ / ۱۲ (٤) – تاریخ الجزري ـ الجزري رقم ٤۱۲٨ (٥) – دراسات في الشعر في عصرالایوبین ـ محمدكامل
