ئــارام بـەروشکی
ژێدەرێن نەزانینێ
نەزانین نەبوون یان کێمیا زانینێ یە سەبارەت تشتەکێ یان بابەتەکێ دیارکری ، نەزان نەبەس ئەوە یێ پێزانین نەبن لسەر زانینێ لێ ئەوێ حەزا لێگەریانێ لنک نەبیت ئەوژی نەزان دهێتە نیاسین ژبەر نوویبوونا زانینێ ، دیسان تەخەکا دیترا نەزانان هەیە بتنێ پێزانینا ڤەدگێرن ودبێژن بێ کو زانین بزانن یان دزانین بگەهن ئەڤەتەخە نەمەرجە کەسانێت بێ باوەرنامەبن دبیت وانەبێژەکێ زانکۆیێ یێ نەزانین بیت دەمێ پێزانین لسەر بایلووجیێ هەبن لێ نە زانیت ئیفلوشن چیە ، تێگەهەکێ دیتر ژی هەیە فەردبینم روونبکەم نەزان(ignorance) جیاواژە ژنەزانراوی (agnosticism) نەزانانراوی رێبازەکە دتیورا زانینێ دا ،جیاوازی لناڤبەرا نەزانینێ ونەزانراوی ئەوە نەزانین نەبوونا زانینێ یە لسەر زانینێ لێ نەزانروای هەبوونا نەزانینێ یێ لسەر زانینێ ،کەواتە تاکێ نەزانڕاو نەیێ نەزانە لێ یان زانین لنک نینە لێ ئەو سنوورێ زانینێ خۆدزانیت وهەردەم ئامادەی لێگەریانێ یە بەروڤاژی نەزانی ، دەڕبرینەکا دیتڕ تاکێ نەزنانراو دزانیت کو نزانیت لێ تاکێ نەزان نزانیت کونزانیت وەک هاوکێشا بیرکاریێ دەمێ بهایەکێ نەزانڕاو دهینینە دەڕێ .
نەزانین دوان جڤاکاندا پترە یا زانایێن وێ دگومانبازنەبن و نەزانێت وێ دنەزانراونەبن ، چارە بوو ڤێ کێشا قوورس وهەستیار نەد دەستڤەئینانا پێزانینان دایە، رەنگە گەلک جارا ئەو داتایە دخەلەتبن لێ مولکداریەتبوونا زانینێ یا د ژێدەرێن زانینێ دا .
ژێدەرێن زانینێ : –
۱ ـ زمان /
زانینا زمانەکێ نووی زێدەبارێ زمانێ دەیکی ونەتەوێ و دەولەتێ چاڤان لبەرامبەر کلتۆر وفلکورێ جیاوازتر ڤەدکەت ،زمان ژئالاڤێن هزرکرنێ و ناڤەندێن گەهاندنا زانینێ یە ئەڤجا جەند زمانێ ئالوزبیت هزر ئالوزتر دبیت . ـ ۲.زانستێن سرووشتی
ئەڤ کێشە بتایبەت یا لروژهەلاتا ناڤین هەی تاکێ خوێندکاڕ باگراوەندکێ باش نینە لسەر زانستین سرووشتی زێدەباری نەبوونا هزرکرنا زانستی دهۆشمەندیا عەقلێ جەماوەری دا زانست ئەزموونە وناهێتە خاندن بەروڤاژی هەست و هزرێ .
ـ ۳.دیروک /
دیروک پەنجەرەکە ژبوو نیاسینا رەهـ وریشالێن رێباز وقووتابخانەیێن هزری ، مەرەم ژێ تێگەهشتنا ژیواری و پێشبینیا پاشەروژێ یە ، ئەوێ بدوهیا خونەحەسیابیت دئەڤڕویاخووناگەهیت و پلان نابیت بوو سوبەهیاخوو.
٤ ـ کلتۆر /
وارگەهێ جڤاکان کلتورێ وانە ،کلتور هەرتشتەکێ ژدەیبابان بوو زارویان مای ج یێ هزری بیت یان جڤاکی بیت یان ماددی بیت بوو نموونە کلتورێ ئیسلامیێ ماددی مزگەفتە و یێ جڤاکی خوتبەیە ویێ هزری گووتارە تێگەهشتا ونیاسینا کلتوری مروڤ دشێت د پالدەرێن مروڤابگەهیت و ژیواری روونتر ببینت .
٥ ـ لوجیک /
لوجیک ئەو سیستەمێ هزرکرنێ یە یێ رێکخستنەکا عەقلانی ددەتە هزرکرنێ بوی رەنگی دیربیت ژخەلەتێن تێهزرینی ، رەوشەنبیێرن نەزان نەئەون یێ زانین لدەف نەبیت بەلێ ئەوێن زانینێ نەگەهن وەک ئەوی یێ زانینەکێ ڤەدگوهێزت .
دوایێ ئەز ڤێ ئاخفتنا فییزیاناسی ستێڤن هاوکنگی بەلاڤوکێ دماهیک دئینم یا ژنەزانینێ مەڕتسیدار تڕ وەهما زانینێ یە
