ئەمین توفیق
ئێکەم جار ئەز دێ ب سەرھاتیەکێ ھێمە د جڤاتا ھەوە دا ئو دێ دەست پێکەم. «د بێژن روژەکێ ماموستا یەکێ گوتێ ئەز دێ ئەڤروکە قوتابیێن خو د ئەزمونەکێ دا تاقی کەم « تێست کەم » کا ئاستێ زانینا وان چەندە ئو چەند د زانا و د زیرەکن. رابو قوتابی ژ پولێ دەر ئێخستن و بو ھەر قوتابیەکێ، تابلویەکێ سپی و خالەکا رەش یا بچیک ل نیڤەکا ھەر تابلویەکێ کر و تابلو ھەمی بەروڤاژی، دانانە سەر مێزێن قوتابیان ل بەر سینگێ وان. پشتی ماموستای، کارێ خو ب دیماھی ئێنای، گازی قوتابیان کر و گوتێ وەرنە د ژور ڤە.پشتی ھەمی ھاتینە د ژورڤە و ھەر ئێک ل سەر کورسیکێ خو رینیشتیە خوارێ. پشتی ھنگی ماموستا یێ وان گوتێ دێ ھوین ھەمی وان تابلویێن بەرسینگێ خو بەروڤاژی بکەن و بەرێ خو بدەنێ کا ھوین چ د تابلووی دا د بینن؟!. پشتی ھەمی قوتابیان تابلو زڤراندین و بەرێ خو دایە تابلوی، ھەمیان بەرسڤ دا و ئو گوت ماموستا بتنێ ئەم یێ خالەکا رەش د تابلوی دا دبینین. پاشی ماموستایێ وان گوتێ ھوین ھەمی د تاقی کردنا خودا، سەر نە کەفتن و نە دەرچوون!. گوتێ چونکی ئەو تابلویێ ھندە رەنگێ سپی تێدا و ژ پێش چاڤێن ھەوە، ب تنێ ھەوە ھزرا خو د وێ خالا رەشا بچیک دا کر؟!ڤێجا، بەھرا پتر ژ جڤاکێ مە ژی یێ ب ڤی رەنگی یە. کریاران نا ھەلسەنگینن کا باشی پترن یان ژی شاشی؟؟ ئەگەر باشی پتر بن، بزاڤێ بکەن وان باشیان پێش ب ئێخن و شاشیان ژی ب رێکەکا لوژیک مەندانە و سەر دەمانە سەرەدەریێ ل گەل بکەن و ل سەر راوەستن و چارەسەر یەکا گونجای بو پەیدابکەن . چونکی ئەگەر مروڤ یێ لێزان و شەھرەزا بیتن، ھەمی ئاریشان دێ ب ساناھی و ب رەنگەکێ جوان دێ ل سەر راوەستیتن و دێ چارە سەر کەتن. چونکی دەمێ ئاریشە بو مروڤی پەیدا بوو، مروڤ دێ ل سەر سێ فاکتەران راوەستیتن. یا ئێکێ، دەمێ ئاریشە پەیدا د بیتن، کا ئاریشە چی یە؟ یا دوویێ، ئەگەرێ « ھو – سەبەب » ێ ئاریشێ چی یە؟ یا سێ یێ چارەسەری بو ئاریشێ چی یە؟. چونکی ئەگەر مروڤی ئەگەرێ ئاریشێ پەیدا کر، دێ چارەسەری ب ساناھی ب دەست مروڤی کەڤیتن. بو میناک دەمێ پەتایا کورونایێ پەیدا بوی، ئەڤە ئاریشە پەیدا بوو. پشتی ھنگی ب سەدان ڤیروسولوغان توێژینەوە کرن و لێ گەریان کا ئەگەرێ « سەبەبێ » ڤێ پەتایێ چی یە؟ دەمێ ڤایروس دەست نیشان کری و زانی کا چی یە و ژ چ پێک ھاتیە؟؟ دیماھیێ ل چارەسەر یێ گەریان و ھەتا چارەسەری پەیدا کرین کو ئەو ژی ئەڤ ڤاکسینێن نوکە نە د گورەپانێ دا.ڤێجا ھەمی تشت د وەسانە و ئەگەر مروڤ ب ھوشمەندی و لوجیکی ل سەر راوەستیتن، مروڤ دێ چارەسەری یەکا باش بو پەیدا کەتن. بەلێ پا ب ھزرا من تاکێ کورد ئەو ھوشمەندی نینە، کو ب رێکەکا لوجیک مەندانە ل سەر کریار و ریدانان، راوەستیتن. چونکی ئەگەر ھوشمەندی یەکا باش ھەبوو، دا ھزرا خو کەتن، کا ئەڤ ھەمی دەردەسەریێن ب سەرێ کوردان ھاتین ژ ئێکەمین دابەشکرنا کوردستانێ ل شەرێ چالدێران سالا ١٥١٤ ێ دناڤ بەرا ئیمپراتوریێن سەفەوی و ئوسمانی دا و ھەتا گەھشتیە دەست پێکا سالێن بیستان و ھەرفینا ئیمبراتوریەتا ئوسمانی و پارچە کرنا کوردستانێ ل سەرچوار وەلاتێن دەوروبەر و داگیرکەر و ھەتا گەھشتیە سەر ھەلدانا سالا ١٩٩١ ێ و ھەتا گەھشتیە ڤی دەمێ ئەم تێدا. ژبەر کو ئەڤ ھەمی شورەش و رێکخستن و بزوتنەوە و سەرھەلدان و کومەلە و پارتێین لێزانی « سیاسی» یێن وەکی « شێخ عوبەیدولایێ نەھری، ئیحسان نوری پاشا، سەید رەضا، شێخ سەعیدێ پیران، شێخ عبدالسلام بارزانی، قاضی موحەمەد، شێخ مەحمود و بارزانیێ نەمر و ….ھتد» بەھرا پتر ژ وان شورەش و بزاڤان ھاتنە ژ ناڤ برن و بن برکرن. ئەگەر تاکێ کورد ب ھزرەکا لوژیک مەندا ھزرا خو د ڤان ریدانان دا کربوو، ئو ل سەر وان خالێن لاوازێن شکەستنا ڤان شورەش و بزاڤان راوەستیا بوون، دا بزاڤێ کەن، ئەو خالێن باش پتر پێش ب ئێخن و یێن شاش ژی چارەیەکێ بو پەیدا بکەن . بەلێ پا ھوش « عەقل » ێ مە یێن د چاڤێن مە دا، ھەتا سەرێ مە ب تشتەکێ نەکەڤیتن و تشتان ب چاڤان نەبینین، ھوشێ مە کار ناکەتن. چونکی بەری بویەر پەیدا ببن، دڤێتن مروڤ ھزرا خو تێدا بکەتن و نەھێلیتن ری بدەن. چونکی ئەگەر ریدان پەیدا بوون و پاشی مروڤی ھزرا خو تێدا کر، وێ گاڤێ چارەسەری دێ یا ئەستەم بیتن. چونکی جڤاکێ مە یێ شەھرەزا نینە د شروڤە کرنێ و د پێش بینیان دا، ژبەر ھندێ ھزرا خو د ھەمی تابلوی دا ناکەتن و بتنێ خالا رەش ل بەر چاڤێن خو دبینیتن و ئەوژی د بیتە ئەگەرێ سەر ھەلدانا ئاریشان و ھەرفاندنا جڤاکی. بو نمونە؛دێ بینی پارتیەکێ خەباتەکا دیر و درێژ یا کری و گەلەک قوربانی یێن داین، دا کو ئاخا خو رزگار بکەتن و وەلاتێ خو ئاڤا بکەتن. بەلێ ھەردەمێ شاشیەک کر، خەلک بتنێ دێ ل سەر وێ شاشیێ ئاخڤیتن و ھەمی باشیێن دی دێ پشت گوھ ئێخیتن. دەمێ ھندەک جاران ئەم د بێژین ئەگەر مروڤ ھەتا ئێڤاری تە بکەتە پشتا خو، چ ل بەر چاڤێن تە نینە!.جڤاکێ مە، نە جڤاکەکێ ھوشیار و رەوشەنبیرە. ژبەر ھندێ ئەرکە ل سەر مللێن ھەر رەوشەن بیرەکێ بزاڤێ بکەتن دا ڤی جڤاکی ھشیار بکەتن و رێکێ نیشا بدەتن، کا دێ چاوان وەلاتێ خو ئازاد و ئاڤا کەتن. چونکی ھندی جڤاک ھشیار نەبیتن، ئاریشە چارەسەر نابن. ھەروەسا رەفتار و گوتنێن بەھرا پتر ژ سەر کێش و کاربدەستێن وەلاتێ مە، رێکێ بو تاکێ جڤاکی خوش د کەن و د ڤەوژێرن، کو تاک وەلاتێ خو ب ھەرفینین و ئاڤا نەکەتن، ھەرفاندن گەلەک یا بساناھی یە، بەلێ ئاڤاکرن زور یا قورسە. ئەگەر ئەم میناکەک دی بینین ل سەر ھەردو پارتێن مە یێن سەرەکی ل باشورێ کوردستانێ، دێ بینین ھەر دوو پارت ھەر ل دەست پێکێ ژ بو بەرژەوەندیێن خو یێن تایبەت دژایەتیا ئێک و دو دکەن و ھەتا گەھشتیە راددێ « شەرێ خو کوژی» و گەلەک خوشتڤیێن مە گوری بەرژەوەندیێن خو یێن پارتایەتی کرن و پشتی پێکھاتنێ ژی، ھەتا نوکە د بەردەوامن و روژ بو روژێ ئەو ڤالاتیا دناڤ بەرا وان دا، بەرفرەھ تر یا لێ دھێتن، ئو دبیتن روژەک بھێتن ب دروستاھی ژێک ڤە ببیتن و ببیتە دوپارچە. ھەر چەندە ھەر ل دەستپێکێ دوو پارچە و دوو زوونن، زوونا کەسک و زوونا زەر بەلێ پا ھەر چ نەبیتن ئێک حکومەت و ئێک پەرلەمانن.ئەڤە ژی دزڤریتە وێ چەندێ ھەر وەکی من ئاماژە پێکری، چونکی بەھرا پتر ژ رەفتار و گوتنێن مە یێن شاش دبنە ئەگەرێ ھەرفاندنێ.بو نمونە دێ ئێکەتی پارتی ب ھەڤدەی ئاب و شەنگارێ، ب خیانەتکرنێ تومەتبار کەتن و ژ بەر وێ شاشیا وێ کری و دێ خەباتا وێ و ئەو جان گوریێن پارتی داین، ھەمیێ دێ د پشت گوھێ خو ڤە ھاڤێژن. ھەروەسا پارتی ژی ب وی رەنگی دێ ئێکەتیێ ب شازدەی ئوکتوبەر و کەرکوکێ و ب خوفروشیێ تومەتبار کەتن و ھەمی خەبات و قوربانی دانا وێ دێ ل پشت گوھ ئێخن و دێ ب ئاڤێ دا بەردەن . چونکی خەلک وێ خالا رەش ب تنێ دبینیتن و وی تابلویێ سپی یێ ب درێژاھیا خەبات و قوربانی دانێ ل پێش چاڤێن خو نابینیتن.باشە ئەگەر مە بڤێتن وەلاتێ خو ئاڤا بکەین، بوچی ئەم دوژمن کاریا ئێک و دوو د کەین؟ بوچی ئەم گوتن و رەفتارێن وەسا دکەین کو جڤاک ژێک ڤە ببیتن؟ بوچی ئەم د بەرژەوندیا کەسان و پارتان دا کار دکەین و بەرژەوندیا مللەتی ل پشت گوھ د ئێخین؟ بوچی ئەم دوستینیا دوژمنان دکەین و دوژمنایەتیا برایێن خو دکەین؟ بوچی ھندی مە پێ چێ ببیتن، ئەم سەر و سیمایێ برایێن خو ب رەنگەکێ کرێت و نە شرینانە، نیشا جیھانێ ددەین؟؟!! ما نە شەرمە ژ بو مللەتەکێ دەوروبەرێن پێنجی ملیونان، د بێ ئاخ و ماف؟؟؟ کەس بڤی رەنگی وەلاتێ خو رزگار ناکەتن؟دڤێتن ئەم بزاڤێ بکەین ئێک گرتنێ پەیدا بکەین و د ھاریکار بین دگەل ئێک دا.ئەگەر ب راستی مە بڤێتن وەلاتێ خو رزگار و ئاڤا بکەین، دەمێ ئێک توشی شاشیەکێ دبیتن، دڤێتن ئەم ھەمی بزاڤێ بکەین و وێ شاشیێ راست ڤەکەین، نە دوژمنایەتیێ بکەین و کەرب و کینێ زێدە بکەین و ببینە ئەگەرێ دوبەرکی و ھەرفاندنا جڤاک و وەلاتێ خو. ژبەر ھندێ خوزی ھەر جار مە ھزرا خو د ھەمی تابلوی دا کربو، نە بتنێ وێ خالا رەش؟!.
