محسن ئوسمان
دەما ئەردۆگانێ ئیخوانی والیێ ستانبۆلێ، د گۆتارەکا خوە دا دبێژیت: “تەنی دیمۆکراتی ترێنەکە، ئەم لێ سوار دبین، تاکو دگەهینە ئارمانجێن خوە: مزگەڤت ب خوە دەبۆیا مەیا لەشکریە، منارە ب خوە رمێن مەنە و قوبە ب خوە ژی خۆدێن مەنە”(1). هەروها هەڤبیرەکێ ئەردۆگان ژی، وەجدی غەنیم دبێژیت: “دیمۆکراتی وەکو گۆشتێ بەرازیێ یێ پیسە، بەلێ شوورا وەکو گۆشتێ میهێ یێ پاکە”(2). ئها ڤی ئەقلی ژینگەهەک درستکریە، کو مرۆڤ پتر پەیڤێن “کافر/ خائین”، ژ پەیڤێن “باوردار/ ولاتپارێز” ببهیزیت. لەورا هەموو گوهەرین و پێشداچوونێن مە، د رەفێن پەرستگەهـ و کوچکێن سولتانان دا بووینە بەنی. بنێرە ئەو ئیسلامیێن/ ئیخوانیێن ب ڤەکری و ڤەشارتی پشتگیریا ئەردوگان کری/ کریە، باوریا خوە ب کولتورێ: «انصر أخاك ظالما أو مظلوما…» گەرمکریە. ئەگەر هوسا نینە، چەند مەلا و زانایێن جیهانا ئیسلامی، د هاوارا کوردان/ ئەفرین، شنگال و… هاتن یان گۆتنەکا وەج دەرحەقی کوردان کریە.د ڤێ رەوشا دەڤەر تێرا دبۆریت دا، واتەیا نەتەوە و ئۆل د وژدان و دل دا نەمایە، بەلکو تەنێ “درووشم/ نەتەوەیی” و “درووشم و ریهبەردان/ ئیسلامی” ماینە. لەورا باژارڤانیا مە، د زکێ مە دایە و لەشکربوونا مە ژی، د خەنجەرا مە دایە. ب ڤی ئاوایی، ب درێژیا دیرۆکێ، ئەم ب ناڤێ ئیسلامێ “فەتح، ئەنفال، لەشکرێ محەمەد و قاعیدە و داعش”، هاتینە تالان و جینۆسایدکرن. بنێرە ئەو جهێ ئیسلام دگریت، دبێژنێ “ڤەکرن ــ فەتح”، بەلێ ئەو جهێ ژ دەستێ وان دچیت، دبێژنێ داگیرکرن.ل گۆر ئەزموونێن دیرۆکێ، ل سەدێ هەژدێ تیۆلۆگ/ نیکۆلای گرۆندڤیگێ گۆتە نڤێژکەرێن کەنیسێ: “ببنە مرۆڤ و پاش مەسیحی، ببنە هەڤولاتیێن ڤی گەردوونی”(3). هەروها ل چاخێ خوە/ 1868، یاپانیان زانی زمانێ سەردەمی، زمانێ “زانست و تەکنۆلۆژیا”یە، بەلێ ئەرەب/ ئیسلامێ ل جهێ زانست و تەکنۆلۆژیا ژ رۆژئاڤا وەرگرن، چەک وەرگرت. هەروها رەوشەنبیرێن ئەرەب ژی، ب کەلەپوور و هەڤچەرخیێ بەرسینگێن هەوا مۆدێرنیزما رۆژئاڤا گرت و ئۆلداران ژی ب “ئیسلام چارەیە”، باوریا خوە گەرمکر. ئێدی دەولەتێن دەڤەرێ، مانە د هەمبێزا دەولەتێن ئۆلی “سوودان، سعوودیە، ئیران، تورکیا و عیراق” دا و دەولەتێن نەتەوەیی ژی، مانە د هەمبێزا قەهرەمانێن نەتەوەیی “مسر/ عبدالناسر، عیراق/ سەدام، لیبیا/ قەزافی و…” دا.دیارە تەڤگەرێن نەتەوەیی ل ڤان دەڤەران ژی، ب خوە قەهرەمانان درست دکەن، تا ژ کارتۆنی ژی بن و مۆرالا خوە پێ گەرم دکەن. گەلۆ بۆچی د ناڤ کورد و ئەرەبان دا، پتر مژوولی سەرۆکان ژ جڤاکی بوون؟ بنێرە ب درێژیا دیرۆکا ئیسرائیل، سەرۆکەکێ وسا درست نەبوو، بەلکو وان ملەتەک/ نەتەوەک درستکر.ب سەرهەڤ، مرۆڤێن ڤێ دەڤەرێ پتر ئەولەهی ژ ئازادیێ ڤیایە، چونکو ئەولەهیا خوە د ئۆل و قەبیلێ دا دیتیە، بەلێ هەرتم ترس ژ ئازادیێ هەیە، چونکو سروشتێ ئازادیێ جودابوون ژ یێ دی‌یە. ئازادی واتە، ئەگەر و ئۆنتۆلۆگیا سیاسەتێ‌یە/ ئارێنت. ئانکو ئازادی ئەگەرێ هەبوونا سیاسەتێ‌یە و بیاڤێ ئەزموونێ ب خوە ژی، کریارە/ ئارێنت. ئێدی بوون و کریار، گەوهەرێ ژیانێ پێکدئینن، چونکو بێ کار و ئازادی، ئەڤ “بوون و کریار”ە پێکناهێن. ب ڤێ تێگەهشتنێ، ئارێنت دبێژیت، ئازادی ب خوە، دەسنیشانا واتەیا مرۆڤی دکەت. هەروها ئەڤ تێکهلکێشا سیاسەتێ دگەل “ئازادی، کریار، بوون و دیرۆک”ێ، هزر و زانستێ سیاسەتێ کوور دکەت.ب کورتی، بێی پرۆسێسا وەکهەڤیێ، مرۆڤاتی نکاریت یەکدوو فام بکەت. لەورا “دڤێت ئەم دانپێدانێ بکەین، کو مەرجێن پێدڤی و سەرەکیێن هەر کارەکی ب خوە، ئازادیا بوونەوەرێ چالاکە”(4). راستە گرفتێن مرۆڤێ ئیرۆ، گرفتێن سیاسەتێ د گەوهەرێ خوە دانە، بەلێ پا مە هێشتا گەوهەرێ هزرا سیاسی وەک فرەرەهندی فامنەکریە، لەورا پرۆسێسا سیاسەتێ ژی شاش بکاردئینین. ئێدی ئەڤ پەنجەشێرا کەڤنەشۆپی و خوەشباوریێ، وەک پەژیکەکێ د ناڤ خەلکێ مە دا بلاڤبوویە. لەورا ئیرۆ ل بەرامبەر هەر گوهەرین و بوویەرەکێ، ئەم دبینە قوربان.ب ئەنجام، سیاسەت ل ڤان دەڤەران، د کەنالێ دەمارگیر و ستەمکاریێ دا هاتە بوهژاندن. لەورا ئەگەر ل دەڤەرەکێ، ئەقل خوە ڤەکێشیت/ هەر نەبیت، ئێدی چ بهێتەکرن ژی دێ کریارەکا ئاسایی بیت! ب ڤێ یەکێ، سەربەستیا گەلان، گرێدایی ئازادیا ئەقل و لاشێ وانە. لەورا تاکو هشمەندی ل نک مە درست نەبیت، ل شوونا ئەم مینا نەهرۆی بچینە حەجا وڵاتی، دێ بینە کوولەدار و قوربانێن قودسێ!ژێدەر1) حامد عبدالصمد ـــ سقوط العالم الاسلامي/ نظرة فی مستقبل أمة تحتضر ـــ دار تطور، ط1، 2016 ص144.2) حامد عبدالصمد. ژێدەرێ بەرێ، بپ136.3) حامد عبدالصمد. ژێدەرێ بەرێ، بپ163.4) جون بول سارتر ـــ الکینونة و العدم/ بحث فی الانطولوجیا الفینومینولوجیة ـــ ترجمة: د. نیقولا متینی، المنظمة العربیة للترجمة، ط1، بیروت ـــ لبنان، 2009 ص562.محسن ئۆسمانبەرلین، 2021.05.13
