محسن ئوسمان
ئەگەر مرۆڤ ل سەر ناڤ و درووشمێن پارتێن کوردی بنێریت، دێ زانین، کو ڤان پارتان ژ دەرڤەی چاڤلێکرنێ چ زانەبوون ل سەر هزر و فەلسەفا نەتەوەی نەبوون، هەر ل ناڤێن پارتان بنێرە: “دیمۆکراتی، یەکێتی و کارکەر!” گەلۆ تا نوکە ئەڤ هەرسێ تێگەهە ل ئاخا کوردستان و دەردۆران هاتینە ژیانێ؟ هەروها تا نوکە ژی کورد هێشتا، “دۆزا کوردی”، ژ “کێشا کوردی” چودا ناکەن؟! ب ڤی ئەقلی کەڤنار، نە بەس پارتێن کوردی دوهی و ئیرۆ، چ پرۆژێن “نەتەواتی، پارتاتی، سیاسەت، دەولەت و…” نینن، بەلکو د تەڤ واران دا بێ پرۆژنە، چونکو پرۆژە ب واتەیا بەرنامێ پاشەرۆژێ دهێت. لەورا ستەمکارێن خوەیی پرۆژە، گەلەک باشترێن ژ دەسەلاتەکا بێ خەون و پرۆژێن نەتەوەیی! مرۆڤ دکاریت ب ئاوایەکێ دی ژی بێژیت، ستەمکارێن جاران خوەیی پرۆژەبوون، لێ ستەمکارێن نوکە/ کورد نە خوەیی پرۆژە و ئارمانجن! ب کورتی، کورد د هێلا هشمەندیا تیۆریا “کوردینی”، وەک ناسنامەکا رەوشەنبیری و “نەتەوە” مینا ناسنامەکا سیاسی دا، گەلەک قەلس و لاوازن. بنێرە حەزا ئاخێ/ ولاتی، 30 سالێن ریفۆرما مێجی ل یاپانێ، سامانێن مرۆڤان بەری سامانێن سروشتی بوو، لێ ل نک مە سامانێن سروشتی، بەری یێن مرۆڤانن.گەلۆ رەوشەنبیرێن کورد، چ رۆل ل هەمبەر هۆڤێتیا رژێما تورک/ ئەردۆگانی هەنە؟ جولیان بەندا ــ Julien Benda، د پەرتووکا خوە “خیانەتەکا رەوشەنبیران/ 1927” دا، هەتکا وان رەوشەنبیران دبەت، “ئەوێن تەڤ بزاڤا وان بەر ب مەبەستەکا پراکتیکی‌ڤە نەچن”(1). بەندا دبێژیت بەری دوو سەد سالان، پرانیا رەوشەنبیرێن گەهشتینە ئاستەکێ بلند ل فرەنسا، مینا “ڤۆلتێر، دیدرۆ، شاتۆبریان، لامارتین، هۆگۆ، ئەناتۆل و بارس”، تەڤان هەلویستێن سیاسی وەرگرتینە. هندەک بەروڤاژی بەندا دچن و دبێژن، نە تەنێ “خیانەتا رەوشەنبیران” د بەشداریا سیاسەتێ دایە، بەلکو خیانەتا مەزن بێدەنگی و نەپێگیریا رەوشەنبیران ل هەمبەر بوویەرێن ب سەر گەلی دهێن، دایە. هەروها لێنین ژی دبێژیت: “رەوشەنبیریان پتر شیانێن خیانەتێ هەنە، چونکو وان پتر شیانێن ئارگۆمێنتان هەنە”(2). پرسیار ل ڤێرێ ئەوە، گەلۆ دێ کەنگی رەوشەنبیرێن کورد، گڤاشتنێ ل سەر پارتێن خوە کەن، کو هەلویستان ل هەمبەر تەڤ دژمنێن کوردان و ب تایبەتی تورکیا وەرگرن؟ مخابن خیانەت یا ژ پێناس و تێگەهێ خوەیێ جاران دەربازبووی! ب ئەنجام، دبێژین بێدەنگیا “رەوشەنبیر، هشمەند و سیاسەتمەداران”، هەموو پەردێن بێواتەبوونێ دراندن!دیارە ئەڤ شۆرشێن رەوشەنبیری/ جڤاکی ژی، بێی پالپشتیا ئەزموونێن دیرۆکێ ناهێتەکرن. تشتێ حنێر دگەل ڤان هەموو ڤۆلکان و گوهەرینێن مەزنێن ل دەڤەرێ دهێنەکرن، بەلێ دیسان دەنگ و رەنگێ رەوشەنبیری د ڤان روودانان دا هندایە، لەورا رەوشەنبیری نکاریە ببیتە ناڤنیشانێن ڤان قووناغێن بالکێشێن دیرۆکێ. ل ولاتێ مە “سیاسی کارێ سیاسی ناکەت، رەوشەنبیر کارێ رەوشەنبیری ناکەت و…”، تشتێ ژ تەڤان پتر باندۆرێ ل مە دکەت، نەخوەشیا “فۆبیا/ ترسێ”یە، فۆبیا ژ “ئۆلی، پارت، سیاسەتێ، نەریت و…”. بنێرە گەلەک کەسان، ژیانا خوە ب قەهرەمانی دەسپێکر، لێ ل داویا ژیانا خوە کوولەداری هلبژارت.دیارە هزرێن رەخنەیی، وەک فاکتەرێن ئاڤاکرنا تەڤگەر و شۆرشان ب رەوشەنبیرێن پێشەنگ دهێنەکرن. لەورا نەبوونا رێبەر و رەوشەنبیرێن پێشەنگ، هەرتم فاکتەرێن شکەستنا شۆرشێن جڤاکی و نەتەوەیی بووینە. هەر ل بێدەنگی و خواندنێن شاشێن سیاسی و رەوشەنبیرێ کورد بنێرە، چەوا ئەڤ گەلە هەژار و بەلنگازکریە. ل نک مە پرانیا سیاسی و رەوشەنبیران، ژیان پتر وەک مژارا تێهزرکرنێ، ژ پرۆسێس و کریارێ دبینن. ڤەدەری و پارچەبوونا ئەقلێ سیاسیێ کورد، سەدەمێ تەڤ تراژیدیێن مەیە. د ڤان بوویەرێن بۆری دا، بێدەنگی و بێهەلویستیا رەوشەنبیرێن کورد، تەڤ رەوشەنبیر راستی دەهمەنی و ڤەدەریێ کرینە. ئەو رەوشەنبیریا هەیی ژی، نە بەس رەوشەنبیریەکا ئەقلێ لەنگە، بەلکو یا ئەقلێ دائێخستی‌یە، چونکو ل هەمبەر هەر پرس و پێشهاتان خوە بێبار دکەت.گڤاشتنێن دیرۆکی رەوشەنبیری نەچار دکەن، شووری پاناڤا خەباتێ ببن، گێنالۆگیا رەوشەنبیرێ مە دخوازیتە رەهندێن دوورهێلی و دیرۆکی، کو بکارن واتەیێ بدەنە هەبوونێ، چونکو ئەڤ گێنالۆگیا هەیی، بلندی سەر ئاستێ سفرێ نابیت. دڤێت مرۆڤ ریتما دیرۆکێ فام بکەت، دڤێت وژدانا مە ب ئاگرێ پرۆمیسیۆس بهێتە سوتن. دڤێت هزر و رۆهنیا فەلسەفێ/ فۆکو و حەزا هێزێ/ نیتشە، تەڤلی ئارکیۆلۆگیا رەوشەنبیری و پرۆسێسا جڤاکی ببن، ئەڤە گیان و هێزێ ددەتە ئەقلی. دڤێت مە ژی دیۆگینەک ــ Diogene هەبیت، ب چرایێ خوەیێ ئەقلی، رێکا مە رۆهن بکەت.ژێدەر1) باسکال بونیفاس ـــ المثقفون المزیفون/ النصر الاعلامي لخبراء الکذب ـــ ترجمة: روز مخلوف، دار ورد للطباعة و النشر و التوزیع، ط1، سوریة ــ دمشق، 2013 ص14.2) منصور بختي دحمور ـــ فلسفة الثورة/ رٶیة من واقع المجتمع الجزائری ـــ منشورات زخة الشهب للنشر الالکترونی، ط1، الجزائر، 2019 ص85.محسن ئۆسمانبەرلین، 2021.06.01
