محەمەد چەلکی
هیڤی خازم هەتا داویێ بخوینن
دوری هەڵچوونێن سوزی، ئەگەر مرۆڤ ل هەلویستێ حوکمەتا هەرێما کوردستانێ و تەڤایا پارتیێن کوردان ل سەر ئاستێ کوردستانا مەزن ل سەر هەر سێ کۆمبوونێن سەرۆکێ ئەمریکا ل گەل هەر ٧ دەولەتێن پیشەسازی و ناتۆ و سەرۆکێ روسیا ل جنێف مێزە بکەت، دێ بینیت چ هەلویست و ڤەخاندن بۆ هەر سێ کۆمبوونان نەهاتنە کرن.
دهاتە خاستن ئەڤ هەر سێ کۆمبوونە ب هویر و کویر هاتبانە شرۆڤەکرن و ل گۆڕەی وان شرۆڤان هەلویستەکێ نیشتیمانیێ کوردانە ژێ گەڵالە ببایە و وەک مانیفستۆیەک ببایە رێنیشاندەرا کاری، چونکو د ڤان هەر سێ کۆمبوونان دا نەخشێ سیاسەتێ و لێک گوهۆڕینا رۆلان هاتیە دیارکرن ئانکو ڕیک وەکو کۆمبوونا سێ قۆلیا تشرشل، ستالین و سەرۆکێ ئەمریکا رۆزفلتی ل باژێرێ یالتا سۆڤیەتی ل نابەینا (4-11)-02-1945 چونکو د وێ کۆمبوونێ دا نەخشێ سیاسەتا جیهانی هاتە کێشان و رۆلێ هەر ئێکی هاتە دیارکرن. ژ ئەنجامێ وێ کۆمبوونێ جیهان ب سەر دوو باسکێن وارشو و ناتۆ پارڤەبوون ئانکو شەرێ سار د نابەینا بلۆکێ سۆڤیەتێ و رۆژئاڤا ب سەرۆکاتیا ئەمریکا هاتە شکەڤێ!
هینگێ ژی کورد وەکو نها دبێ دید و ستراتیجیەکا نەتەوی بوون و ژ سیاسەتا نوی جیهانێ دبێ ئاگەهبوون لەوا دەما کۆمارا کوردستانێ ڕاگەهاندی نەشیا خوە ل هەمبەر هێزێن ئیرانێ یێن شەپەشۆر و دبرسی بگرن چونکو ل کۆنگرێ یالتایایێ(١٩٤٥) هەر تشت بداوی هاتبوون لەوا کورد دەستڤاڵە ژ وێ هەلا شەرێ جیهانیێ دوویێ بۆ مللەتێن بندەست رەخساندی، زڤری و کۆمار و سەرۆککۆمار هاتنە شەهیدکرن!
بەری کۆمبوونێن سەرۆکێ ئەمریکا مستەر بایدنی یا مە ئاماژە پێکری، نوێنەرا نەتەوێن ئێکگرتی جنین بلاسخەرت ل ١٩-٠٥-٢٠٢١ هۆشداریەکا توند و پر واتە دا هەموو کوردان و گۆت: ئەڤ ئوتۆنۆمیا هەوە نوکە ل کوردستانێ هەی ئەگەر هوین ئێک نەگرن و چاکسازیان نەکەن بۆ هەتا هەتایێ نامینیت. هەلبەت خاتوین بلاسخەرت دزانیت چ د شەکەڤا سیاسەتا رۆژئاڤا و جیهانێ دا هەیە و ژ قەستی ئەڤ هۆشداریە نەدا لێ دیسا بەرپرسێن هەرێمێ و پارتیێن کوردان بچڤە نەگرتن و هەر پەرێ وەکو بەرێ.
بەرخۆردێ کۆنگرێ جۆ بایدن-فلادیمیر پۆتین و بەری هینگێ د گەل هەر ٧ دەولەتێن پیشەسازی و ناتۆ هێدی هێدی یێ دیار دبیت و قۆربانیێن ڤێ سیاسەتا نویا جیهانی ب سەرۆکاتیا ئەمریکا ل پێشیێ کوردن و یێن دن بۆ مە نەدگرنگن، لێ چەوا کورد دووبارە دبنە قۆربان و چەوانیا رێکگرتن لڤێ سیاسەتێ ئەڤە یا گرنگە چونکو هێشتا هندەک کارتە مانە ددەست مەدا و نەهاتنە سۆتن، لێ ئەگەر هەر هۆسا بچیت، پێ نەڤێت دێ ئەزموونا کۆمارا کوردستانێ(١٩٤٦-١٩٤٧) دووبارە بیت.
ب دیتنا من ئەو کارت ژی ئەڤەنە:
١- ناڤخوەیا هەرێما کوردستانێ
هەتا نوکە رایەدارێن حوکمەتا هەرێما کوردستانێ ل سەر شێوێ برێڤەبرنا حوکمەتێ نە دکۆکن و چ پیڤەرێن دیمۆکراتیێ پەیادە ناکەت و هەموو لایەنێن پشکدار د حوکمەتێدا وەک ئوپۆزسیۆن رەفتارێ دکەن، زێدەباری نەبوونا دستورەکێ مەدەنی کو تێدا عورف و هەژموونا دینی ل سەر نەبیت و نەئازدیا کۆمەلیێن جڤاکێ سڤیل ل دووری هەژموونا پارتیان کو ئەڤ هەر دوو خالە دبنگەهینە بۆ هەروەلاتەکێ دیمۆکرات و بێی هەبوونا وان خالان(دستورێ مەدەنی، ئازادیا کارێ جڤاکێ سڤیل) رێخۆشکەرە بۆ لێکترازانا جڤاکی و دکتاتۆریێ. ئەوا ئەڤرۆ ل هەرێمێ دهێتە پەیادەکرن گەلەک دوویرە ژ پرەنسیب و بها و نرخێن دیمۆکراتیێ. هەر ئەڤ خالەیە ژی هەرێما کوردستانێ ژ بەرەیێ رۆژئاڤای ب سەرۆکاتیا ئەمریکا دویر دکەت و ئەڤە ب خوە مەزنترین مەترسیێ ل هەرێمێ زێدە دکەت. هەر چەندە چەندین جارا ئەمریکا ڕاستەوخۆ هۆشداری دانە حوکمەتا هەرێمێ کو رێزێ ل بۆچوونێن جودا و ئازادیا کۆمبوون و ڕاگەهاندنا ئازادا دویری هەژموونێن پارتیان بگریت، لێ هەر وەکو تو بلویلێ بۆ گای لێبدەی، بچڤە نەگرتنە و هندی وێڤەتر دچیت، مەودایێ ئازادیێ بەرتەنگتر لێ دهێت. ژ خوە پرسا نەزەلاڵیا پەیوەندیێن حوکمەتێ ل گەل باسکێ ئیرانێ و ئیسلاما سیاسی بگشتی پتر حوکمەتا هەرێمێ ژ بەرەیێ ئەمریکا و رۆژئاڤا دویر دئێخیت.
٢- ل سەر ئاستێ کوردستانا مەزن
ئەم بخازین یان نەخازین کێشا کوردی کێشەک ناڤنەتەوییە و ل سەر پارت و لایەنێن سیاسی و جڤاکێ سڤیلێ کوردستانێ دهێتە خازتن خوەدی دیدەک فراوان و دویر بین بیت و ب هەستیارانە سەردەریێ ل گەل روودانان بکەت، بێێ زیانێ بگەهینیتە لایەنێ دنێ کوردی. لێ ئەگەر ئەم ل نەخشێ سیاسیێ کوردستانێ مێزە بکەین، دێ بینین ژێک جوودابوونەکا مەترەسیدار ل دارە و سەردەری دگەل داگیرکەرێن کوردستانێ ل ئاستێ تڤەنگا بکرێیە ئانکو پارتیێن کوردی ل گەل داگیرکەر دڕیک و نە دگەل هەڤ د ئاستێ شەری دانە و ئەگەر هێوربوونەک هەبیت ژی ڤەدگەریت بۆ نانکۆکیێن دگەل لایەنێ دنێ هەڤڕکە بۆ نموونە: پەیوەندیێن ئێکەتیا نیشتیمانی دگەل پەکەکێ و رۆژئاڤایێ کوردستانێ ب گشتی دنەرمن لێ چونکو پەکەکە دگەل پارتی دیمۆکراتی کوردستان د شەرێ هەژموونێ دایە ئانکو کی دێ هەژموونا خوە ل سەر ئاستێ کوردستانا مەزن سەپینیت و پارتی دگەل ئێکەتیێ هەڤڕکە و د شەرێ هەژموونێ دایە ل سەر ئاستێ ناڤخوەیا هەرێما کوردستانێ لەوا دبینین پەیوەندیێن پارتێن کوردستانێ نە ل سەر ئاستێ نەتەوی و بەرژەوەندیێن نەتەوینە. ئەڤ هەڤڕکیێن نەتەندروست یێن نابەینا پارتێن کوردستانێ دا و پارڤەبوونا وان بۆ پاراستنا بەرژەوەندێن خوە بوونە ئەگەرێن داگێرانێن وان بۆ داگیرکەرێن کوردستانێ ب تایبەت تورکیا و ئیرانێ چونکو هەردوو دەولەت خوەدی باندۆرن ل رۆژهەڵاتا ناڤین و ئەڤرۆ لەیزتنێ ب هێزێن کوردی دکەن و ئەم ل سەر گڤاندێ شەرێ کورد- کوردین(پارتی و پەکەکە).
پارتێن کوردستانی تەڤ ل ناڤ خوە دا نەڕێکن و هەر لایەنک خوەدی ئەجندەکا دژی یێ دیە و بۆ داڕێتنا سیاسەتەکا نیشتیمانی و نەتەوی چ بەرهەڤی دیار نینن و نەبوونا سیاسەتکا نیشتیمانی و نەتەویا ئێکگرتی بزاڤا کوردی بگشتی و حوکمەتا هەرێما کوردستانێ ب تایبەتی دور دکەت ژ نەخشێن ئەمریکا-روسیا بۆ قۆناغا بهێت کێشای و سینارۆیێ هەتا نوکە هاتیە ڕاگەهاندن، بۆ مە کوردان پر مەترسیە چونکو ئەمریکا و رۆژئاڤا بەرێخوە ژ کوردان وەرگێرایە و بەرێخوە دایە تورکیا. د سەر هەموو نەقۆلیێن تورکیا ل دژی ئەمریکا و ناتۆ ئەنجامداین و بەرێخوە دای روسیا لێ ئەمریکا و ناتۆ ژ بەر بەرژەوەندیێن خوە یێن دوم درێژ بەرێخوەدایە تورکیا. ئەگەرێن ڤێ چەندێ ژی دبیت بۆ هندەکا نەبەلی و شیلی بن لێ یێ مێزەی سیاسەتا ئەمریکا و راگەهاندنا ئەمریکابکەت ب رۆنی دیار دبیت کو تورکیا بۆ ئەمریکا و رۆژئاڤا پر گرنگە بۆ کێمکرنا هەژموونا چینێ ل جیهانێ و چەوا ب تورکیا شیان هەژموونا ئێکەتیا سۆڤیەتێ بۆ رۆژهەڵاتا ناڤین و گەهەشتنا ئاڤێن گەرم کێم بکەت و داویێ بهەلوەشیت، ب هەمان رۆلێ تورکیا دخازن هەژموونا چینێ کێم بکەن. دڤێت نەهێتە ژبیرکرن هەژموونا تورکیا هەی ل سەر مللەتێن تورکی ئاخێڤێن قەفقاسیا و هەتا بگەهیتە چینێ. وەک دهەێتە زانین کو ئەمریکا و رۆژئاڤا چینێ نە روسیا ب هەڤڕکێ خوە دانن.
پشتی هەر سێ کۆمبوونێن جو بایدنی ب تایبەت ئەوا ل گەل سەرۆکێ روسیا پۆتینی ئەنجامدای تورکیا هەست ب گرنگیبوونا پێگەهێ خوە د سیستەمێ نویێ جیهانی دا کر، لەوا هەر زوو بێی گوهدانا کەسەکی هێرشێن خوە ل هەرێما کوردستانێ ب هێجەتا پەکەکێ زێدەکرن و بەردەوامە و هێزێن کوردی ژی دبێ دەنگ و پێژنن، خوە نەکارینە هەتا نوکە دەنگێ نەرازیبوونا خوە ژ دەرزینکا خوە بدەرێخن.
هەلبەت سینارۆیێ کۆمارا شەهید ل جنێفێ هاتیە دووبارە کرن ئانکو ئەمریکا ژبەر بەرژەوەندیێن خوە یێن دوم درێژ پشتدا کوردان، لێ هێشتا جێبەجێکرنا ڤی سینارۆی نەکەفتیە قۆناغا جێبەجێکرنێ کورد دکارن ب خوەرا بگەهن وەکو دبێژن روینێ ژ ئاڤێ گرتی هندەک دەستکەفتیان و ئەڤێن هەین ژی بپارێزن، ب هاڤێتنا ڤان پێنگاڤان:
١- ب زووترین دەم بەرەیەکێ کوردستانی یێ سەرانسەر بهێتە ڕاگەهاندن و دروشمێن دیمۆکراتی، مافێ مرۆڤ، ئازادی، یەکسانی و ئاشتی بلند بکەت و ل گەل ناڤگینێن ناڤنەتەوی بکەڤیتە دانوستاندنێ ب تایبەت ل گەل ئەمریکا و رۆژئاڤا.
٢- پەکەکێ نەچار بکەن ئاگربەستەکا ١-٢ سالی ڕابگەهینیت و رۆلێ هەدەپێ و پارتیێن دنێن کوردی ل ناڤ تورکیا خۆرت بکەن. دڤێت تەڤیا پارتیێن کوردی ڤێ ڕاستیێ بزانن کو مودێلێ شەرێ پارتیزانیێ چوو و شەر نوکە بوویە شەرێ تەکنیکێ و مەکوردان شیانێن تەکنیکی نینن.
خالا دن یا هەری گرنگ خەباتا جڤاکێ سڤیل شوینا شەرێ پارتیزانی و چەکداریێ گرتیە و خوەدی باندۆرترە. لەوا ژ تەڤیا پارتێن کوردستانێ یێن باوەری ب خەباتا چەکداری هەی دهێتە خاستن دەستان ژ ڤی جۆرێ خەباتێ بەردەن و بکەڤنە ناڤ مللەتی و جاددا کوردستانێ هشیار بکەن. ب تایبەت پەکەکە دڤێت بگەهتە وێ باوەرێ کو مودێلێ پارتێن ستالینی و ئایدلۆجی نەمایە و ژبلی زیانێ پێڤە ناگەهینیتە نەتەوا کورد.
٢٢-٠٦-٢٠٢١
کوردستان
