جاسم محمد شرنەخى
یا دیارە چاکسازیا ڕاستەقینەیا نە ئاشۆپى و خاپینۆک، بارەکێ گران و کارەکێ مەزن و زۆر ب زەحمەتە، چونکى بابەت چاککرنا ئابوور و سیاسەت و چڤاکیە پشتى خرابکاریێ جهێ خۆ ل هەمى ڕەخ و بیاڤان کرى. پڕ جاران ئەگەر گەندەڵیێ وار و جهەک کونترۆل کر، سەرێ وەڵاتى تووشى ڤێ ئێشا مەترسیداربوو و وەکى پەنجەشێرێ لاشێ جڤاکى گرت، وى دەمێ ژ مەرجێن بنیات و بڤێ نەڤێ ژبۆ چاکسازیێ دێ (قوربانیدان) بت، نەخاسمە قوربانیدان ب بەرژەوندیێن تایبەتێن نە ڕەوا. درێژ ناکم دێ نموونەیەکا مێژوویى هینم ل سەر چاکسازیا مەرجێ قوربانیدانێ تێدا هەى، پاشێ دێ بەراوردە و هەمبەرى خۆدەرئێخستنا ب چاکسازیا سەرێن مە ل کوردستانێ پێ دهێتە شویشتن کم، دا بزانین پێڤاژوویا چاکسازیێ ل چ خاڵە و بەرەڤ کیڤە د مەشت! دێ ژ مێژوویێ دەولەتەکا گەندەڵى و خرابیێ سەرێ وێ گرتى بەحسکین، یا بهایێن دادپەروەریێ و بناغەیێن حوکمڕانیا ژیرانە و چاک (حوکمێ ڕەشید) تێدا هاتبوون هەلوەشاندن، دێ ژ مێژوویا دەولەتا زالما ئەمەوییا یا خەلیفێن وێ بهایێن ئیسلامی یێن سیاسى ژ ناڤبرین، نەمازە ڕاوەرگرتن و مشێوەرت (شۆرى) ئەوا خوداى گۆتى: ((وأمرهم شورى بینهم)) گوهارتین و کرینە حوکمێ پاشایێ ماڵباتیێ گەڤنەپەڕست و پاشڤەڕۆ و بەرۆفاژى بنەمایێن قورئانى د حوکمڕانیێدا، ئەوا دەولەت ب سامانڤە ببوو پاوان و مولکێ خەلیفەیێن ماڵباتا ئومەویان، د دەستەکێ خەلیفەیدا کیسکێ زێرا بوو ژ بۆ هەلبەستڤانێن مەللاق و دەستێ ديتردا شیرەک ژ بۆ سەربڕینا هەر کەسەکێ بەرهنگارى زولما وان ببا، ئەو دەولەتا خەلیفەیا و ديسان کور و کچێن وان ل سەر خوەڕا و دبن خوەرا زێر و زینەت د هاڤێژتن، ئەڤ دەولەتا تاکڕەوى و ماڵباتپەڕێسیا پڕى گەندەڵى و ستەمکاری، ئەو دەولەتا عەقلى باوەر نە دکر دێ رۆژەکێ چاکسازێ رێیا خوە د ناڤدا بینت. بەلێ بەرۆڤاژى هەمى تەخمینات و حەسێبان چاکسازیێ وەکى وەرچەرخان و شۆڕەشکا بلەز د جەرگێ ئمبراتۆریا ئەمەویدا و ل سەرێ حوکمڕانیێدا سەرکەفتن ب خۆڤە دیت، ئەوژى ل سەر دەمێ خەلیفێ هەشتێ (عمر بن عبد العزیز) بوو، هەر وەکێ ڕۆناکبیر و مێژوونڤێسێ مەزنێ عیراقى د. عماد الدین خەلیل پەرتووکەک ل سەر بیردۆزا چاکسازیا ڤى خەلیفەى نڤێسى ب ناڤێ (ملامح الإنقلاب الإسلامي في خلافة عمر بن عبد العزيز- سيمایێن وەرچەرخانا ئیسلامى ل سەر دەمێ خیلافەتا عومەرێ کورێ عەبدولعزیزى)، ئەڤ خەلیفێ ژ نیڤا زبلخانەیا خرابى و خرابسازیێدا رێکا دروستا چاکسازیێ دایە بەر، چەوان؟ چەندین ژێدەرێن مێژووی یێن باوەرى پێکرى و ژوان پەرتووکا (تأریخ الخلفاء) یا پێشەوا (جلال الدین السیوطي) بۆ مە ڤەدگوهێزت: “(عمر عبد العزيز)ێ چاکسازی ژ خۆ دەست پێکرە و دوەم گاڤ ژ خێزانا خۆ، گازى هەڤژینا خۆ (فاتیما) کچا (عبد الملك بن مروان) دۆتماما وى بوو- كر، گۆتیێ: هەڕە هەمى چەکێن خۆ ژ زێر و گەوهەڕان بینە دەینە بەر دەستێن من، دا بۆ گەنجینەیا دەولەتێ (بیت المال) ڤەگەڕینم، واتە گۆتێ: ئێک ژ دوو بژارەیان ب هەلبژێرە یان من ب هەلبژێرە یان ژى زێر و گەوهەڕان بێى من و دێ تە بەردم. ئەوێ خاتینا مەزن ژى هەر ئێکسەر بەرسڤا ویدا، گۆتیێ: کەرەم یا تو دخوازى دێ وێ کم”، هۆسان وەکى ڕۆناهیا تاڤێ ئەڤێ قوربانیا مەزن تەڤایا سەکتەر و بیاڤێن چاکسازیێ رۆهن و گەشکرن، چونکى خودانێ وێ مەرجێن سەرەکیێن ڤێ پرۆسەیا پیرۆز ب جهئانین، و ل سەرێ وان (قوربانیدان)، بەرژەوەندیێن خۆ و خێزانا کرنە قوربان ژ بۆ چاکسازیێ، د ماوێ کێمتر ژ دوو ساڵاندا دەولەت ژ گەندەڵیێ پاقژکر و تۆڤێ چاکسازیا وى چاندى و ئادە و خەپارەکرى، ڕەنج و خوگوریكرن ژبو مەزاختی، لەوا بوویەك دارەكا كەسكا جوان، هەمى بەرهەمێن خۆیێن شرین مینا: (عەدالەت)، (دەوڵەمەندى و خۆشگوزەڕانى)، (پێشکەفتن)، (ئاڕامى)یێ…هتد پێشکێش کرن، تا وى ڕاددەى وەکى دیرۆکێ سەلماندى زەکات ل دەولەتێ ببوو بەڵا، هەژار نەما بوون، هەژارى بنبڕ ببوو. بلا گەلەک د مێژووێیدا نەژین دا زوى ڤەگەڕین ئەڤرۆیا خۆ، بەرێ خۆ بدین چاکسازیا کوردى کا جهێ قوربانیکرنێ ل کیڤەیە؟ گەر مرۆڤ ب وژدان و ئینساڤ بت، دڤێت دانپێدانێ بکت: (قوربانى) د ڤێ چاکسازیێدا مەدا زۆر هەیە و باش یا دیارە، لێ چ جۆرێ قوربانیێ؟! بەلێ هەر ل دەستپێکا ڕاگەهاندنا هەوا چاکسازیێ ل باشۆر چەند قوربانیکرن هاتنە دان، ئەرێ ب خۆدێ قوربانی ب مافێن فەرمانبەرا هاتە دان، مۆچەیێ وان بەرۆڤاژى یاسایێ هاتە گیرۆکرن هەر 40 رۆژان تا 60 جاران جارەکێ، و پاشێ گونجادن و لێبڕین هاتنە ئەنجامدان، واتە حکومەتا مەیا (ما شاء الله چاکساز)، هاوڵاتیێ فەرمانبەر و بەرژوەندیێن وى قوربانی خۆ و مفادیتیێن حزبى کرن، مافێن ڕەوایێن یاسایى و سرۆشتیێن هاولاتیان گۆرى بندیوار و دەرفەتپەڕێسان کرن، ئەڤە تەنها نموونەیەکا پێشچاڤبوو ژ (قوربانی خۆکرنى) نەک (قوربانیدانێ)، زۆر نموونەیێن دیتر ژى هەنە ژ وێ کوری خۆکرنا “چاکسازێن قاڕەمان” وەکى گرانکرنا هەمى باج و رسۆماتان ب ئاوایەکێ تۆندێ پشت شکێن، و دیسان بلندکرنا بهایێ خزمەتگۆزاریان ئەوێن بخۆ ل کێمترین ئاستدا، وەکى کەهرەبا نیشتمانى، ئەوا هەمى سالان ل سەرما و ل گەرمێ بێ بەختیا خو دژى هاوڵاتیان دژوار دکت. ل ڕەوشەکا وەکى یا هەرێما کوردستانێ ئەوا تا نها سەدەها هزار مافخواریێن ئەنقەست ب زولم و گەندەڵى ها تینە پەیداکرن و وەکى گورگان بەربووینە ڤى ملللەتێ پەریشان و چ جاران چاکسازیا (مودیل کوردى) بڕیار ب دویماهیئینا ستەما وان نە داى، ل وەڵاتەکێ هۆسان – بێ گومان – ئەگەر قوربانیدان ب بەرژوەندیێن نە ڕەوایێن دەستهەڵاتدار و هەڤالبەند و داردەستێن وان نە هێتە کرن گاوریە بێژین: تشتەک ل دەڤ مە هەیە هەژى ناڤێ “چاکسازیێ” بت، هێژاینوو: چاکسازى (خۆ گۆریکرنە)، نەکو (گۆری خۆ کرنە).
