محسن ئوسمان
گەلۆ ما فهێتە ئەم دانپێدانێ ب شیانێن خوەیێن ئەقلی، لۆژیکی و دیپلۆماسی بکەین؟ ئەرێ ما دانپێدان داگێرانە، گەلۆ ئەڤ داگێرانە ژ ترسنۆکی یان ژی ژ ئەقلی دهێت؟ ئەڤە پرسێن ئالۆزن، خوە د گەردەنا چارەنڤیسێ مرۆڤێ کورد دا مەخەل دکەن. ئەگەر دانپێدان ب خوە، گەوهەرێ مرۆڤبوونێ بیت، پا دڤێت ئەم دانپێدانێ بکەین، چونکو شیانێن سەختەیێن هزرکرن و چارەسەرکرنێ، راستیا سەردەست و دوورهێلێ مە بەرچاڤ دکەت. ب ڤێ یەکێ، دڤێت ئەم ب دوورهێلانە جڤاکا خوە بخوینین، چونکو هشمەندیا سەختە نکاریت نە دوهی هلسەنگینیت و نە ژی سوبەهی بخوینیت.راستە ل سەردەمێ گلۆبالێ، هێشتا تێگەهێ دانپێدانێ ل جڤاکێن مە رەوشەنبیریەکا هاڤیە، لەورا کەسێ کورد “سیاسی، رەوشەنبیر و ئۆلدار”، ئەو وێرەکی نینە دانپێدانێ ب “گونەهـ و شاشیێن” خوە بکەت! بنێرە ل سەر دوبارەبوونا تراژیدیێن کوردان ژی، لێ دیسان ئەم دانپێدانێ ب دوراندنێن خوە ناکەین. ئێدی یەک ژ گرفت و پرسگرێکێن مە یێن سیاسی و رەوشەنبیری، ئەم پێداچوون و دانپێدانێ ب شاشیێن خوە دا ناکەین، لەورا بەر ب پێش ڤە درەڤین. ئها ئەڤ رەوشا “شەر، کوژتن و مالوێرانی” ل رۆژهلاتا ناڤین، گرێدایی وارێ “ناسنامە، بیردانک و دانپێدانێ”یە. دیارە گەلێن زیندی، رەخنان قەبوول دکەن و دانپێدانان ب شاشیێن خوە ژی دکەن. ئێدی کولتورێ دانپێدانێ گرێدایی بیاڤێن فەلسەفا جڤاکیە، کو ئاراستەکرنا تێگەهشتنا خەلکی دکەت. ئەڤ یەکە ژی، فەلسەفا دانپێدانێ ب مرۆڤبوونا مرۆڤی خورت دکەت.ئەو گەلێن ناخوازن دانپێدانێ ب راستیا خوە بکەن، جورەکێ باوریا کورە بۆ درست دبیت، لەورا هەر تشتێ “سەرۆک، رێبەر، پارت و…” بێژیت، ل نک وان یێ راستە! ئەڤێ یەکێ، کولتورەکێ لەنگ ئاڤاکر، چونکو دیاردا پیرۆزیا رێبەر/ سەرۆکی، وەک دوئالیزما “پیرۆز و دەهمەنکرنێ” بەرپاکریە. ئەڤێ تێگەهشتنێ، ب درێژیا دیرۆکێ کولتورێ سولتان/ خەلیفەی درستکریە. لەورا گەلەک جاران گۆتارێن رێبەرێن مە، پتر دکەڤنە وارێ پرۆپاگەندێ ــ Propaganda و دلینی، ژ زانستێ سیاسی و دوورهێلی. گۆتارێن رێبەرێن مە، خوە د ناڤبەرا دوئالیزما “گەف و دلینی” دا دبینن. ئەڤ جورە گۆتارە ب سادەیی و ب گەف دهێنە داگرتن، لەورا ب “دەمارگیریا سیاسی” دهێنە بناڤکرن. ب راستی، ئەڤ گۆتارێن خوینەلۆ، ئەگەرێن پرانیا تراژیدیێن مەنە، چونکو گۆتارێن ژ لۆژیکا سیاسی ڤالانە و ب چ ئاوایان نێزیکی ئاستێ دیپلۆماسی نابن. هەروها راڤە و داڤەکرنا مە ژی یا ڤان گۆتاران، خوە پتر د ناڤبەرا دوئالیزما “پەسن و کین”ێ دا دبینن. لەورا ئیرۆ گەلەک پێدڤیە گۆتارێن رێبەرێن مە، پتر بۆ یەکگرتنێ، ژ کین و تۆلڤەکرنێ بن، چونکو د گۆتارێن کەساتی و رێبەرێن کورد دا، مرۆڤ دانپێدان و تۆلەرانسیێ تێدا نابینیت، بەلکو پتر دەمارگیری و تۆلڤەکرن بەرچاڤ دبیت. ب تایبەتی ژی، ل چاخێن گرفتێن ئالۆز و چارەنڤیسساز. گەلۆ ئەڤ ئەقلێ مەیێ قەلس و لاواز، دێ چەوا کاریت سەرەدەریێ دگەل ڤێ رەوشا شۆک و سنگەپێ کەتن؟ ئەرێ مە چەند ئەقلێ چارەسەریا گرفت و قەیرانان هەیە؟ دیارە پرسێن مە ب خوە د گرفت و قەیرانان دانە. لەورا بەرسڤێن مە ژی، نکارن ژ ڤان گرفت و قەیرانان دەرباز ببن. ئیرۆ تاکو “بێدەنگی” ژی ل کوردستانێ د گرفت و قەیرانان دا مایە. لەورا سیاسەتا ئیرۆ، پێدڤی ب وێرەکیا دانپێدان و هلگرتنا بەرپرسیاریا رەوشا وێرانا نوکەیە، چونکو دڤێت سیاسەتمەدار/ سەرکردەی، وێرەکیا بریاردان و دەسپێشخەریێ هەبیت.ب ڤان پاشخانان، گرفتێن سیاسەتا کوردان، گرێدایی گەندەلیا بهایێن سیاسی و هلوشیانا پرۆژێ نەتەوەیی و خەونێن سەرخوەبوونێ‌نە. راستە قەیرانێن دەسەلاتا کوردی، فرەرەنگن “ئابۆری، جڤاکی و رەوشەنبیری”نە، بەلێ دیسان گرفتێن کوورێن مە ئەقلێ سیاسیە، یێ کو ل سەر پاشخانێن دیمەنێن مەزنێن کەڤنەشۆپیێ ئاڤابووین. دیارە ژ بەر نە رەواتی و کۆدەتایێن ل دەڤەرێ هاتینەکرن، تەڤایا گۆتارێن سیاسی ب پرۆپاگەندە و خاپاندنێ دهێنە بارکرن. هەروها گیانێ گرفتێن ڤان دەڤەران، ژێدەرێن خوە ژ نە رەواتیا دەسەلاتان وەردگرن. ب تایبەتی ژی، سیستەمێ دەسەلاتا کوردی، وەک بەرمایێ ئەقلەکێ چەرخێ ناڤین کار دکەت. ئێدی ڤالاتیا سیاسەت و رەشەنبیریا کوردی، ژ نەبوونا هزر و فەلسەفێ هاتیە. ئەگەر ملەتەک خوەناسنەکەت، نکاریت دانپێدانێ ب شاشیێن خوە ژی بکەت، بەلێ دکاریت بەحسێ شاشیێن دژمن/ رکەبەرێ خوە بکەت. ب ڤێ تێگەهشتنێ، سێگوشا “کۆدەتا، کەڤنەشۆپی/ مالباتی و گەندەلی/ تالانی”، شووری ناڤ گەهێن تەڤایا جڤاکێن دەڤەرێ بوویە!مخابن ئیرۆ گەلێ کورد، د ناڤبەرا پرۆسێسا دەمارگیری و دانپێدانێ دا بوویە متایێ کرین و فروتنێ. بنێرە رەهبەرێن مە، پتر ل ژێر سیبەرا “کۆمپلۆ” و گەرماتیا “کوردینی/ دەولەتا کوردی”، هێزا دایە پارتێن خوەیێن نەتەوەیی و گەل ژی پێ هاتیە خاپاندن! هەر ژ سەرپێهاتیا دیرۆکا کوردان خویا دبیت، کو سەرۆکێن مە پتر داگێران و خزمەتا دژمن و داگیرکەران/ ب زانەبوون یان ب نەزانەبوون، ژ گەلێ خوە کریە! لەورا ئیدیۆلۆگیا تۆلڤەکرنێ، زالی سەر هزرا لێبۆرین و دانپێدانێ کریە. ئها ئەڤ یەکە، بووینە ئەگەرێن هلوەشاندنا “رۆمانسیەتا ناسناما کوردینی و خەونا دەولەتا کوردی” ژی! ئێدی دەما ملەتەک راستی سنگەپێیا دیرۆکێ دهێت، ریتم ئالیسەنگ دبیت و دوو رێک ل بەر مرۆڤی ڤەدبن، یەکەم خوە رادەستی دوهی/ گازندان ژ قەدەرێ و فەلەکێ بکەی یان ژی دانپێدان و ڤەگەرا کێماسی و لاوازیێن دیرۆکا خوە بکەی و بەرسینگێن ئارێشێن خوە بگری. ب کورتی، کەس/ گەلێن دانپێدانێ ب شاشیێن خوە نەکەن، دیرۆک وان نەچار دکەت، شاشیێن خوەکوژیێ دوبارە بکەن!ب ئەنجام، دانپێدان ب شکەستنان و ڤەگەریانا ئەگەران ب خوە دەرگەهێ سەرکەتنێ‌یە، چونکو شکەستنا راست هەژاریا ئاشکراکرنا شکەستن و دوبارەبوونایە. لەورا دانپێدان ب شاشی و خالێن لاوازێن هەر مرۆڤ/ ملەتەکی، دیرۆکەکا تەندرست سەردەست دکەت. لەورا دبێژین، دوو بژاردە ل بەر سینگێ سەرۆکێن مە هەنە:یەکەم، وەک شاهێ مەغربێ چەند چاکسازیان بکەن، داکو دلێ گەلی پێ ئارام ببیت.دووهەم، یان ژی وەک سەرکردە و سەرۆکێن بهارا ئەرەبی، یێن کو گوهـ ل دەنگێ گەل نەگرتی و پاش ل داویی، ئەو بوونە قوربان! محسن ئۆسمانبەرلین، 2021.08.23
