(١)
محەمەد چەلکی
کێشێن ئابووری، سیاسی و رێڤەبەری کێشێن دەمکینە و ب بریارێن سیاسی یان سیستەمی چارەسەر دبن لێ کێشا ژ هەموو کێشان مەترسیدارتر کێشا بهایانە و چارەسەرایا کێشا بهایان جڤاکی بەرەف هەمئاهەنگی و تەباییێ دبت ئانکو ژ کار خستنان وان ئاریشەیانە یێن جڤاکان ژ هەڤ ددکەت. ژ بەر گرنگیا بهایان(قییەم، قییم) و باندورا وێ ل سەر مرۆڤی زانایێن جڤاکناس و فەیلەسوفان گەلەک کار ل سەر کریە و پێناسە کرینە. پێناسا ژ هەموویان تەکوزتر ئەڤیە: کۆمەکا پێکوەرێن(ئەحکام) عەقلینە کاردکەن ل سەر ئاراستەکرن حەزان و پێدڤایاتیێن مرۆڤی، کو پێکدهێن ژ ئەزموونکرنێ دگەل جڤاکی و هێڤێنێ ڤێ ئەزموونکرنێ دبیتە هاندەر بۆ بزڤاندنا ئاراستەیێ مرۆڤی. بها کۆمەکا کاروەرێن رەوشتی و تۆرەیێن جڤاکی و ئاراستەیانە(سلوک) مرۆڤ هەر ب زارۆکاتین ل سەر دهێتە پەروەردەکرن. بها ئەو شەنگەستەیە یا کەساتیا مرۆڤی ل سەر ئاڤا دبیت و ژ ئەزموونکرنا ژیانێ و وان هەڤڕکیێن توشی مرۆڤی دبن کو ئەو تەڤ دبنە مینا رێسایێن ژیانی د پێکهاتەیا کەسایەتیێ دا. ژ تایبەتمەندیێن بهای(قییەم) ئەو دلڤلڤۆکن و نە دجێگیرن ژ مرۆڤەکی بۆ ئێکی دهێنە گوهۆرین هەروەسا ژ شارستانیەکێ بۆ ئێکا دی دهێنە گوهۆرین. راستە بنخانا ئابووری ئارستەیا کولتۆری و بەرهەمئینانا بها دیار دکەتن ئانکو بهایان پەیوەندیەک ئورگانی ب ئاستێ بنخانا ئابووریڤە هەیە، لێ دیسا ژی حەزێن مرۆڤی ئاراستە دکەتن هەر بهانە. ئەگەر ئەم ئەڤرۆ ل رەوشا جڤاکێ کوردستانێ مێزە بکەین دێ بینین ئاریشا هەری مەزن یا هەڤرویشی جڤاکێ مەبووی ئاریشا بهایانە. هەلبەت ناهێتە مەندەلکرن کو ئاریشا سیاسی و رێڤەبەری و ئابووریا کوردستانێ د ئاستێ هەری نزمدایە و ئەڤێ یەکێ پالەک ب بها دایە و بەرکرنارکرییە چونکو ل ڤێرە دەستەیا رێڤەبەریا سیاسی و ئابووری باڵادەستیا خوە د هەبوونا نەبوونا بهایان دا دبینیت و لەوا ب مجدی کار ل سەر بێ بهاکرنا باهایان کرییە، هەیا دچیت جڤاک ژ بهایان دویر دبیت و دبیتە مرۆڤەک بێ بها بژیت، ئەگەرێن ڤێ چەندێ ژی کریزا ئابوورییە،. هەلبەت بۆ کەسێن شارەزا دکریزاندا دزانن ئەڤ کریزە یا مەرامدارە و دروستکرییە چونکو نەبەر عاقلە کریزا ئابووری ٧ ساڵێن رەبەق دوم بکەت و چ ئاسۆیێن رۆهن بۆ داویا وێ نەبن! ب هەر ئاوایی ئەڤرۆ جڤاکێ کوردستانێ د کویرترین قۆناغا سەرگەردانیا بهایان دا دبووریت و هەتا کریزا بهایان بدوای نەهێت، لێکتارزانا جڤاکی و پێک نەکرن ل سەر چ پرسا خوە ئەو پرس د نەتەوی و چینایەتی بن ژی. لەوا د هەر بیرەوەریەکێ دا(هەلبەت ژ بلی نەورۆزێ و بیرەوەریا ئەنفالان) جڤاک نێزیکی هەوەکا دن یا شەرێ ناڤخوە دبیت.
