نزار بێجان
” من گەلەک جاران وەکی پەیرەوەکی تیڤارێزک لسەر جورەیێن چالاکڤانان نڤیسیە، لێ بەلێ ئەگەر کو تو پرسارا “چالاکڤانا ژمن بکی: ئەز ژی دێ ددویڤ پارسا تەدە ژتە پرسم: “کیژ چالاک و چالاکڤانی؟! بو نمونە “سایا خانمئ” چالاکیێن خوە یێن رەوەستاندین. یان ژی “مەلا کرێکاری چالاکی یێن خوە یێن کێم کرین. لەوما ئەم دپرسین کیژ “چالاکڤان؟! ئەگەر ئەم بەحسا چالاکڤانیا سڤیل بکین: ژخوە “سێ ستوینێن وێ یێن بنگەهی هەنە: ئەو ژی “باوەری، “دلسوزی و ڤین. هەروها ئەگەر ئەم بەحسا کەسێ چالاک یێ سڤیل بکین دڤێت ئەڤ تایبەتمەندیە لدەڤ چالاکڤانێ سڤیل هەبن؛ ۱- لدەستپێکێ دڤێت خوە پارچەک ژ خوەزاێ و خوەزایا وەلاتێ خوە ببینت. ۲- نوینەریا جڤاکا خوە بکت ولبەرامبەر هەمی ستەم و کێمتەرخەیا لدژی خوەزاێ و جڤاکا خوە راوەستد. ۳-چالاکڤانێ سڤیل دڤێت هشیاربت، بخوینت و ببینت. دڤێت کەسەکی خودان پێزانین و قازانج ژ هەمی سەربورێن ناڤخوەی و ژدەرڤەی وەرگرتبت. داکو بشێت بژیرانە تەڤبگەرت و ماێ خوە دهەمی کێم و کوری یێن ناڤا جڤاکا خوە دا بکت. ٤- بو چالاکڤانێ مەدەنی هەیە ژبو دارەکا ً تێهنی یان رابونا توز و دویکێلێ و هەرواسا ژ بشتگهـ هاڤێتنا “شینوارا و حەتا دگەت فروتنا پەترولا ئەوی وەلاتی بکورتی هەر کێماسی و ڤالاتیا دچاندا وەلاتێ ویدا هەی ماێ خوە تێ بکت. و بتایبەتی تشتێن ڤەشارتی و نەپەن بچالاکی یێن خوە زەلال وئاشکرا بکت. دا کو ببت “خودیدەکەک “عەینەک ژبو کو ئەو دەستهەلات و جڤاکا سڤیل ژی خوە دوی دە ببینن. ٥- دڤێت چالاکڤان لسەر هەمی کێشەیێن جڤکا خوە ئاگەهداربت ژ “مەلاێ مزگەفتێ بگرە حەتا دگەهت هەڤراگەزبازی هەر تودوتیژیەکا بسەروان بێت ئەڤ چالاکڤانە خوە بەرپرسیار ببینت لسەر وێ مژارێ هەلویست وەرگرت، چوکی هەر کەسەک پەچەیەکە ژ جڤاکا وی. چالاکڤانێ سڤیل دڤێت خودانێ خوە و ئەخلاقەکی بت کو جڤاک ژی نونەرتیا وی بپەژرینت ژبەر کو کەسێ نەشێت کەساتیا خوە بپارێزت دێ چەوا شێت بەرەڤانیێ ژمافێ کەسەکی بکت و جڤاکەکی بپارێزت ؟! چالاکڤانیا سڤیل نە پێشەیەکە یان تنێ بابەتەکی بخوەڤە گرێددت داکو هەر کەسەک بشێت ببت چالاڤانێ سڤیل باوەرناما خوە وەرگرت. چالاکڤانێ سڤیل “ڤین دڤێت ڤین یەعنی “ئیرادە. لەوما کارەکی زور و زەحمەتە و هەرکەسەک نەشێت ئەڤی ناڤی ل خوە بکت.. هەڤئالێن هێژا کورد حەز ژ “تاریێ و “راشی یێ ناکن لەوما دناڤ کرداندە ناڤەکی جودا ل ئەزمانەکی دکن و دبێژن: “ئەزمانرەش. راستە د ناڤ چاندا کورداندە خەبەر هەنە ژدەڤێ کەسێن لاواز و ژرێزێ گوتنە نە کەسێن چالاک و چالاکڤان بو میناک ئەڤ کەسێ “خەبەربێژ تنێ دشێن بێژت ئەز خەبەربێژم و هند. تەکەز کەسێ ئەزمانرەش و خەبەربێژ نەشێن دناڤ چالاکڤانێن مەدەنیدا جهـەکی بگرت یان وی ناڤی لخوە بکن. چالاکڤانی و خەبەربێژی دو تشتێن ژێک جودانە وەکە “زرنابێژ و “بلورڤان “خەبەربێژ و “چالاکڤان بو نمونە تو دشێی ب “بلورا خوە دەمەکی ئارام دەربازبکی، پەزێ خوە لێک کوم بکی و بو ساخ و مریا بلورینی و دهەمن دەمێ دا ژبو هەلکەفت، جەژن، شاهی و گوڤەندا ژی بلورینی. لەوما ڤانە. لێ بەلێ “زرانا بێژی تنێ بو دەمەکی تێت پفکرن ئەوژی ژبو خوەهلاڤتن ژسەرهش چون و دەرباسکرنا دەمکی بێ واتە و هەند. لەوما ئەز جڤاکا خوە هشیار دکم کو ڤان جوداهی یێن دناڤبەرا “چالاکڤان و “خەبەربێژادا بزانن. ئەز دێ بڤێ میناکێ ئەڤێ نڤیسێ بدوماهی ئینم و بێژم: “داعشا بهەمی کرێتی یێن خوەڤە، خوە دسپارت “ئاینی لدویڤ رێبازەکێ تەڤدگەران، لێ بەلێ هەر کرێتیەکا دکر ژی “حەدیسەک وەکی بەلا پێشکێش دکر. و دهەمان دەمدا مسلمانێن دلسوز نەدپەژراندن و دگوت: اسلام ژ داعشا بەری ئە. لەوما ئەز ژی دبێژم ژخوە “خەبەربێژ نەشێن چو بەلگا بینت کو نوینەرێ جڤاکی یە. هەروها چالاکڤانێن جڤاکی ژ خەبەربێژا بەرینە.
