کرمانج هاریکی
دین بێ چەند و چونی زیندانا ئێخسیرکرنا عەقلیە. د هەمی قویناغێن ژیانێ ل بەر هاڤیبونا مروڤی ل دەوروبەر مروڤ یێ ل رێێ و ئالاڤێن ئاشنابونێ ل دور هێلا تێدا دژیت یێ گەریای. ل بەر کێم شیان و زالیا سروشتی ل سەر خودێ کەسێ مروڤی و بچوکیا شیانێن هشێ خو بێ بەیاڤی یان تەنگیا بەیاڤێ خزری یێ ل هێزەکا رزگارکەرا نەپەن بو ڤان رودانێن دەوروبەرێ خو گەریای. هەر زوی ئەنزاییمێ ترسێ یێ خو رێتیە د هشێ مروڤی دا (ترس یا بویە میتودەکێ گەلەکێ کاریگەر د هەستا ڤەشارتیا مروڤی دا ، بو خوپاراستن و مانا خو یێ ب کار ئینای.٭ سورن کیرکیگارد) لەورا د بن فاکتەرێ میتودێ ترسێ دا مروڤ یێ پەروەردە بوی. هەردەم ئەڤ میتودە یێ بویە فاکتەرێ گورانکاریێن ل سەر سروشت و کاودانا مروڤی باندورا خو یا کاریگەر یا ب جهـ هێلای. هەمی بوچونێن مروڤی ل سەردەمەکێ هزر ژ دەرڤەی هێزا کەسایەتیا خودا دکر. ل سەرچاوێن رزگارکەر و ئیلهام بەخش یێ گەریای. چمکی توفان و عەڤر ب باو بورکان و ئەو سروشتێ کویڤی یێ ژ دەرڤەی دەرك پێ کرنا هشێ مروڤی بو. هێشت مروڤی ئەو شیانێن عەقلی پەیدا نەکربون کو ڤان رویدانێن سروشتی ب چاڤەکێ سروشتناسی بخوینیت.( لەورا مروڤێ هومو سیپیەنHomo sipyen یێ شیای ل گور سەردەم و سەرزەمینی ئالاڤێن تێگەهێ خو ل گور پێداویستیێن خو بگرین٭ چارلس داروین) . ل گور تێوەریا پێشکەتنا مروڤی یا داروینی مروڤ یێ بویە کوم و بویە جڤاك و بویە شارستانیەت. هەر ئەڤ ئاکنجیبونە بو هێد هێدی بەرەڤ شارستانیەت بونێ ڤە چوی. یێن بویە زەمینا دروستکرنا دەسهەلاتێن سیاسی و بریار د ناڤەندێن دەستنیشانکری یێن خودا یێن کریە ناڤەندا بریار دانا. لەو دەمێ حەزا گورینا دەسهەلاتێ ل دەڤ کەسا و جڤاکان چێدبو دا ل ئالاڤەکێ گەرن دا تێدا رەوایەتێ بدەنە خو بو گورینا دەسهەلات و ب دەستڤە ئینانا ناڤەندا بریاردانێ. د روژهەلاتا بنی شرق الادنا و روهەلاتا ناڤەراست شرق الاوسط دا کو د بن کەلتورەکێ دا دنالین لاندکا شارستانیەتا مروڤایەتیێ د هێتە هەژمارتن. دهاتە گوتن کو خوداوەندان حوکومرەوایی لێ دکر. ئەتموسفێرێ هاتنا خوداوەندا ل جیهانا بالا ئێدی بو رەنگڤەدانا حوکومرانیا مروڤان، ئەڤ حوکومرانیا عەقلیەتا سەردەمێ ئانوکی و سومەری ل عەردی ل دەڤ عەقلیەتا مروڤا ئێدی نەهاتە پەژراندن. نەچاربان خودێ ل هەوا و ل عەسمانەکێ ڤالا دا جێگیر کر. خو ل عەردی ب ناڤێ پەیامێن خودێ خو کرە شەریك و هەڤکار و نوێنەرێن خودێ.٭ (خزعل المجدی تاریخ الحضارات) دین بێی چەند و چونی یێ ل مێشکێ موبدع و شارەزایا سەرچاوە کری. خودێ د چ مەرحەلێت ژیانێ دا نەگوتیە چ قەوم و مللەت هەرن بو من شەری بکەن. یان ڤان دەقێت من ل سەر خەلکی بسەپینن. چمکی خودێ گەلەك ل هندێ مەسترە کو مروڤەکێ بیابانی یان یێ شاخاوی یان کورێ خانمەکا بێوەژن ل عەردی بکەتە نوێنەر و کور و خوشتڤیێ هەڤ پارێ خو د بریاردانێ دا . هەمی مروڤ دایی و بویت خودێنە. ئەو عەقلێ ل دەڤ خودێ هاتیە دانان و موبەرمەج کرن ب خەلکەکێ ب دارێ زورێ ناگوریت. لێ دینێن ئیبراهیمی خودێ یێ کریە درندەکێ فاشیست. هەر وەکی چ پەیوەندی و بریارا وی د بونا مروڤاندا نەبیت. ل بەر بچوکاتیا مەودایێ دیتنا خو یا زێهنی نەشیانە ب رەنگەکێ گونجاو عەقلانە پێناسەکا دورست یا خودێ بکەن. بو ڤەگەریانا مەزناتی و عەزەمەتا و بەرفرەهیا دیدا خودێ و عەولەمەکرنا بیرا خوداوەندیەکا پوزەتیڤ پێویستە ل سەر مە ئەم خو ل درەوێن مونوپولکرنا خودێ رزگار بکەین. چمکی خودێ د ڤێ ناڤەندا ئیسلام ل سەر دچیت هیچ سیفاتەکا هەمەگیری و یێ هەمیا و خالقەکێ عادیلانە پێڤە دیار نینە. ئەڤە ژی وێ راستیێ نادەت کو خودێ ئەوە یێ ئەو دبێژن. خودێ ژ وێ پێناسێ مەزنتر و بەرفرە تر و جیهانگیر ترە. عالەما خوداوەندی سەنتەرێ بونا خودێ و مەملەکەتێ جێنشینیا خوتێ تەنێ عەقل و عالەما عزری یا مروڤیە. چمکی بیروکەیا بوناخودێ یا ل هشێ مروڤێ عاقل سەرچاوە کری. واتە دڤێ ئەم وەکی مروڤ رەفزا سەپاندنا یاسایەکا دەستکردێ مروڤی ب ناڤێ ئاسمانی بکەین. چمکی چاوا پێشکەتنێن بایولوجی و سروشتی د مروڤیدا و د سەرزەمێنێ ژیانا مروڤی دا رویدەن ب ئەمر و بریارێن خودێ دڤێ وەسا گورانکاری د رێسا و یاسایێن ب رێڤەبرنا مروڤی ژی رویدەن. واتە خودێ هێزا عەقلی یا دایە مە دا خو ل گور دەمێ و جهی برێڤە ببەین. ئەو تشتێ دبێنێ یاسا و رێسایێت ئاسمانی یێن بەری ۱٤۰۰ سالا خودێ ب خو ژی دزانیتب کێری سروشت و حەز و جهێن مروڤێ سەردەم ناهێن. لەورا هەر دینەك ژ سنورێ عەقل و خواستەکێت مروڤی دەرناکەڤیت. هەر دینەك ب زەبری هێز و ب خوین رێتن یێ ل سەر مروڤێ ناڤەندەکا دەستنیشانکری یێ هاتیە سەپاندن. بێگوما بو مەرەمێن کەسی و بنەمالی و نەتەوەیی و دەستهەلاتداریێ یێن هاتیە ب کار ئینان. لێ بو خو ناسکرن و خودێ ناسکرن و رابوردو ناسکرن ئەم یێن پێتڤی هشیاریەکا هشینە. 25/11/2021 Berlin
