محەمەد چەلکی
جڕت لێدان ئەو دەنگە یێ ژ دەڤی دەردکەڤیت کەسەک بۆ کارەک یان روودانەکا سەیر لێدەت بۆ ڕاکێشانا سەرنجا کەسێن دەوروبەر یان ژی بۆ کەنی. جڕت لێدانێ ل عیراقێ وەک نەریتەکی و کولتۆرکی لێهاتیە، لاپەرێن دیرۆکێ هەر ژ سەردەمێ خەلیفێن عەباسیان هەتا ئەڤرۆ پێ هاتینە رازاندن. جڕت لێدان چ شەرم تێدا نینە بەلکو کار گەهەشتیە هندێ ل مەزنترین پلێن دەستهەڵاتداریێ جڕتا بۆ هەڤ لێددەن. جارێ بەری بچمە سەر کرۆکا بابەتی کو مەسەلا جڕتا وی قوتابیێ زانکۆیا سلێمانیێ بۆ زانکۆیێ لێدای بکەم، دخازم ل ڤێرە چیرۆکەکێ ڤەگوهزێم یا دکتۆر بەدرخان سندی بۆ مە ل ئێکەتیا نڤیسەرێن کورد ل دهۆکێ ڤەگێرای بۆ هەوە ڤەگێرم. دبێژن زەعیم بەکر سدقی(١٨٨٦-١٩٣٧) جڕت لێدەرەکێ بناڤ و دەنگ بوو و گەلەک حەز ژ جڕت لێدانێ دکر هەرچەندە خودان مەزنترین پلا لەشکەریێ بوو ل عیراقێ. رۆژەکێ ل دیوانا بەحس بوو بەحسێ جڕت لێدانێ، ئەفسەرەکی گۆت: گەورەم ل بەسرا عەریفەک هەیە کەس وەکو وی نەشیت جڕتێ لێبدەت! هەر وێ گاڤێ بەکر سدقی ناڤێ عەریفی نڤێسی و کرە بروسک و بۆ یەکەیا وی یا لەشکەری هنارت و تێدا نڤێسیبوو: ئەڤ عەریفە دڤێت بزووترین دەم ل بارەگایێ سەرەکیێ سەرۆک ئەرکانی ئامادە ببت. دەما بروسکە گەهەشتی، سەرکردێ وێ یەکێ هنارتە دویف وی عەریفی ڕا و گۆتێ: ئەمرێ بۆ مە ژ سەرۆک ئەرکانی هاتی داخازا تە یا کری و دڤێت سوبەهی ل وێرێ ئامادە ببی. سپێدێ دوو لەشکەر دگەل عەریفی ب جێبا لەشکەری بەرەف بەغدا کەفتنە رێ. دەما گەهەشتینە بەردەری، ئێکسەر برنە دەف بەکر سدقی کو هینگێ ل یانا ئەفسەران یێ روینشتیبوو. چەوا نۆچە بۆ گۆت ئێکسەر بەردەرگەهیڤە چوو و پرسیار کی ژ هەوە عەریف فلانە؟ رەنگ ل عەریفی نەما و گۆت: گەورەم ئەزم. عەریف دگەل خوە برە دەف ئەفسەران و گۆت: دبێژن تو جڕت لێدەرەکێ بناڤ و دەنگی، رەنگێ عەریفی زەربوو و خولکێ مرنێ ب سەر سیمایێ وی دا هاتە خار، وەک داربییا د ناڤ سیپەلەکا دژوار دا دڤەلەرزی، چاڤێن عەریفی ژووردا ل بەر پێن وی بوو، دلێ وی هزار ئاواز دگۆتن، رح ژێ چوو بوو تنێ جەستەیێ وی ل وێرێ مابوو.زەعیم بەکر سدقی گۆتێ: ئەز بەریکێ جڕتێ لێدەم یان تو؟ عەریفی گۆت: گەورەم هوین و ب شەرمۆکی پەیڤ ژ دەڤی دەرکەفت و هەر بەرێ وی یێ ل عەردی و سەر چەمیایە.دبێژن بەکر سدقی جڕتا خوە لێدا، هەر چەندە دبێژن کەسەکی وەکو بەکر سدقی نەدکاری جڕتا لێبدەتن و ژ خوەی باوەر بوو کو دێ ژ عەریفی بەت، دەما تمام بووی گۆتە عەریفی گەڕا تەیە!عەریف دوو پیا چوو پێش و جڕت لێدا، دبێژن دەنگێ وی هندێ بلند بوو و درێژکر ئەو یانە تژی دەنگکر. بەکر سدقی و هندی د یانێڤە دەست بۆ قۆتان. هەر دەمل دەست بەکر سدقی پلا عەریفی بلندتر لێکر و کرە رەئیس عەرەفا و بروسکە بۆ یەکەیا وی هنارت. ژبلی خەلاتکرنێ. ل ڤێرە دیار دبیت کو جڕت لێدانێ چ مەرەمێن سیاس و سویشکاندنێ ل پشت نینن تەنێ بۆ خوەشی، کەنی و ڕاکێشانا سەرنجا یێن دەوروبەرە. وی گەنجێ سلێمانیێ دەما جڕت بۆ زانکۆیێ لێدای تەنێ دیارکرنا رەوشا قوتابین بوویە و نە بۆ سویشکاندنێ بوو. ناهێتە ماندەلکرن کو رەوشا ئابووریا وەڵاتیان گەلەکا نەباشە ب تایبەت یێن نە خوەدی کارەکێ بەردەوام و داهاتەکێ دیارکری. جرت لێدان نە تاوانە بەلکو دیارکرنا رەنگەکێ نەڕازیبوون یان ژی بۆ بەڵاڤکرنا کەنی و خوەشیێ ل سەر دێمێن خەلکیە. ئەو گۆت گۆتکا بەڵاڤ بووی ل سەر جڕت لێدەرێ سلێمانیێ ژ لایێ سەرۆکاتیا زانکۆیێڤە ببوو جهێ حێبەتی و نەڕازیبوونا خەلکی ب تایبەت د تۆڕین جڤاکی دا. پەشیمان بوونا زانکۆیێ ل سەر وی سزایی، هەرچەندە د ڕاگەهاندنا خوە دا زانکۆیێ گۆت: مە کەس ل سەر جڕت لێدانێ سزا نەدایە، دیسا کارەکێ باشە چونکو جڕت تەنێ بۆ ڕاکێشانا سەرنجا وان کەسایە یێن جڕت ل دیوانا وان هاتیە لێدان.
