(هەردەما پەروەردە هلوەشا = وەڵات دهلوەشت) ****تو چ ژ ڤی وەڵاتێ ئەفریقی دازنی، دەولەتا موریشیوس؟
محەمەد چەلکی
دەما بەحسێ وەڵاتێن ئەفریقایێ دهێتە کرن، یەکسەر هشکە ساڵی، کولب، ئێش، کۆلەتی و هەر تشتێ نەگەتیف هەبیت دهێتە بیرا مرۆڤی، ئەڤە ژی هەموو ب سایا پرۆگرامەکێ دارێژ و نەخشەکریێ وەڵاتێن زلهێزە ب تایبەت ئەمریکا کو هەر کارەکێ نەفرەتی و ژ رێ دەرکەفتی هەبیت ب رێکا هۆلیودێ دانە پال پیست رەشا ئانکو ئەفریقییا.
ئەفریقا هەموو نە جهێ کولب و ئێشانە بەلکو وەڵاتێن پێشکەفتی و دیمۆکراتی لێ هەنە و خوزیا هەر کەسییە ببیتە وەڵاتێ وان وەڵاتان و ئێک ژ وان موریشیوسە. موریشیوس گزیرتەکە دکەڤیتە ئقیانوسا هندی دا ، خەلکێ وێ نێزیکی ملیون و نیڤەکایە، ژ گەلەک ئتن و نەتەوە و ئایینا پێکهاتییە. وەڵاتەک دیمۆکراتیە، هەلبەت پشتی چەندین کودەتا و حوکمێ تەک حزبیێ، لێ هەر زووی خەلکێ ڤی وەڵاتی ل خوە زڤڕین و حوکمێ دیمۆکراتی بۆ خوە هەلبژارت و ئەڤرۆ ژنەکا بوسلمان سەرۆکا ڤێ دەولەتێیە ب ناڤێ د. ئەمینە غەریب فەقیم.
پەروەردە ل دەولەتا موریشیوس هەموو قۆناغێن خاندنێ هەتا زانکۆیێ بهەروەنە(بەڵاشن) د گەل هاتنوچوونا قوتابیان ژ بلی حوکمەت ٢٠٠ رۆپیان ددەتە هەر زارۆکەکێ سالی یێ بچیتە باخچەی و داینگەهێ هەر ژ ژیێ ٣ سالیێ دەتسیپێدکەت تا بچیتە خاندنگەهێ.بۆ هەر ١٣ قوتابیان مامۆستایەک هەیە. حوکمەت گرنگیەکا مەزن ددەتە کەرتێ پەروەردێ و دویری باندۆرا سیاسەت و دینی کرییە ب ج رەنگا رێ نەدایە خاندنن ببیتە کەرتەکێ بازرگانیێ و ژ دەرڤەی قوتابخانە و زانکۆ و پەیمانگەهێن حوکمەتێ خاندن نینە ئانکو هەموو کەرتێ پەروەردێ و خاندنا بلند د دەستێن حوکمەتێ دایە، کەرتێ ساخلەمیێ حوکمەت گرنگیەکا مەزن ددەتێ، هەموو چارەسەری و دەرمان بۆ خەلکی دبەلاشن و هەتا چارەسەری و عەملیاتا دلی کو گەلەک دگرانن ژی دبەلاشن، کەرتێ ساخلەمیێ یێ گشتیە و لبن کونترۆلا حوکمەتێ دایە و بازرگانی پێ ناهێتە کرن.
نیشتەجێبوون.حوکمەتێ گرنگیەکا مەزن دایە بیاڤێ بیناسازیێ و ژ ٩٠٪ خەلکێ موریشیوسێ خودان خانینە و کەسەکی کولانی(مشرد) لێ نینە ژ بەر هندێ خانی و کەرتێ بیناسازیێ نرخێن وان دجێگیرن و نە دپێلدارن. بێکاریبێکاری مرۆڤ دکاریت بێژیت هەر نینە و داهاتێ تاکی ١٩٦٠٠ دولارن.کۆمارا موریشیوس دەولەمەندترین دەولەتە ل ئەفریقا هەر چەندە نە خودان سامانێن وەکو پەترول و زێر و سامانێن دنێن سروشتییە، ژبلی چاندنێ و هناردەکرنا بەرهەمێن چاندنێ و گەشتوگوزارێ تشتەکێ دی نینە لێ دبیاڤێ زانستی دا ل پێشیا هەمیانە و ئەڤەژی ڤەدگەریتە بۆ پەروەردا ساخلەم د هەموو قۆناغێن پەروەردێ.موریشیوس یەکەمین وەڵاتە کو لەشکەر نەخوەدی پێگەهە و چ میزانیێن مەزن بۆ ناهێنە دابینکرن هەروەسا بۆ لایەنێن هەولگیری ژی حوکمەت میزانیەکا مەزن بۆ دابین ناکەت لێ بۆ کەرتێ پەروەردێ و زانکۆیان یا ڤەکرییە و ئەڤرۆ پایتەختێ وێ بورث لویس بوویە ناڤەندەکا زانستیێ د بیاڤێ زانستێن هژمێریاریێ دا. ئەڤ دەولەتە ب ڕاست بوویە دیمۆکراتی و ل ساڵا ١٩٦٨ێ دستوور دانیە و تێدا تەکەزی ل سەر بها و نرخێن مرۆڤی کریە دووری هەژموونا ئتن و دینی چونکو خەلکێ ڤی وەڵاتی ژ هەموو دینا پێکدهێت وەک مەسیحی، بوزی، هندوسی و ئیسلام. ئەڤێ چەندێ وەکریە کو خەلک ب ئاشتیانە پێکڤە بژین.مامۆستایەکێ زانکۆیێ نامەک بۆ قوتابیەکێ خوە نڤێسی و تێدا گۆت:خرابکرنا نەتەوان پێدڤی ب چ قۆمبەلێن نەوەوی یان مۆشەکێن دویر هاڤێژ نینە.
بەلێ پێدڤی بکێمکرنا بهایێ پەروەردێ و دەستویردانا غشێیە!!ڤێجا دێ نساخ مریت ل سەر دەستێ دختۆرێ ب غشێ و واستە ناجح بووی!!دێ خانی و بالەخانە هەڕفن ل سەر دەستێ ئەندازیارێ ب غش و واستە ناجح بووی!!دێ دراڤی و پارەی ژ دەست دەین ل سەر دەستێ ژمێریارێ ب غشێ ناجح بووی!!دادوەری دێ هلوەشیت ل سەر دەستێ داوەرێ ب غشێ و واستە ناجح بووی!!دێ نەزانین بەڵاڤ بیت ل سەر دەستێ مامۆستایێ ب غش و واستە ناجح بووی!!پشتی مامۆستای ئەڤ شیرەتە ل قوتابیێ خوە کرین نوکە ئەڤ نڤیسە ل سەر دەرگەهێ زانکۆیا بریتۆریا ل ئەفریقا ژێری هاتیە هەلاویستن.هەردەما پەروەردە هلوەشیا نەتەوە و دەولەت دهەلوەشن.**** من ئەڤ گۆتارە ب دەستکاریڤە ژ مالپەرێ الادب الروسی و العالمی ڤەگوهازتیە.
