جاسم محمد شرنەخى
شانەیێت نڤستى زاڕاڤەکە ب بەرفرەهى کەفتیە د ناڤەندێن سیاسى و میدیایێدا، ژبۆ وان کەسێن هەلگرێن هەمان هزرێن تۆند یێن گرۆپێن تیرۆرستى مینا (داعش) دهێتە گۆتن، ئەو کەسانە بێ بزاڤ و چالاکینە، لێ یێن ئامادەنە دەمێ فەرمان یان ژى هەتا ئاماژەیەک ژ مەزنە سەرکردەیەکێ بهێتە دیتن بۆ هەر تشتەکێ د شیاندابت ئەو ئەنجام بدن، ب دروستاهى وەکى شانێت نڤستى و نە چالاک یێن پەنجەشێرێنە بەرهەڤن سەرهلدن و ببنە ئەگەرێ بەربەڵاڤبوونا ئێشا کوژەک د ناڤ جەستەییدا.
هەر چەندە بابەتێ (شانەیێت نڤستى) گەرەکە ژبۆ وى تۆخمێ هشکباوەرێن ئاینى بتنێ دهێتە چیت و ڤەچیتن، لێ ل دەڤ ڕەوشەنبیر و چاڤدێرێن سیاسى زۆر ڕۆهنە، کۆ نەک تەنها ئەڤ جۆرێ ناڤبرى هەیە بەلکى د بەرامبەردا جۆرەکێ دیترێ (شانەیێت نڤستى) جهێ خۆ د ناڤ جڤاکێ کوردى و هەمى جڤاکیێت رۆژهەلاتا ناڤیندا گرتیە، لێ ڤى جۆرى هیچ پەیوەندى ب هزرا لاداى و مونحەرفا تۆندا بناڤ ئاینى نینە، بەلکى مینا ئەرد و ئەسمانا دویرە ژ ئاینى و هزرا ئاینى.
ئەگەر بەحسێ تۆخمێ ئێکێ مافێ خو ژ بەحس و ڤەکۆلین و دان و ستاندنا باش دیتبت، هەلبەت جۆرێ دویێ ناڤ و دەنگێ وى، سالۆخەت و سرۆشتێ وى، ئەگەر و پاڵدەرێن ڤەلڤین و چالاکیێت وى د دەمێ گونجایدا، قەت بەحسەکێ وەسا ل دۆر وى نە هاتیە کرن، لەوا گرنگە ل ڤێرێ خۆیا بکین: جۆرێ دویێ ئەو کەسن یێت هەر دەما بایەکێ ڕەشێ خراب و تێکدەرێ ڕەوشتى و یێ ترسناک ل سەر لبنێت سەرەکیێ جڤاکى نەخاسمە خێزانێ ژ رۆژئاڤای بەرەڤ وەڵاتێ مە و هەر وەڵاتەکێ موسلمانڤە بهێت، ئێکسەر ژ ناڤدا چەندین کەس سەرى هەلددن و وەکى ستێنگا د ئازرن و هندى ژێ دهێن، دبنە هاریکار ژ بۆ بەڵاڤکرنا هزر و ڕەوشتێن بەرۆڤاژى سرۆشت و خورستێ جڤاکێ و دەرۆنى، دا بتنێ بەحسێ ئێک بابەت– وەکو نمۆنە – بکین ئەو ژى:
نمۆنەیا جێندەر و هەڤڕەگەزبازییە، دەمێ خێزان سەر ژنوى دهێتە پێناسەکرن و هەوڵێن بنیاتدانانا جۆرەکێ دیترێ وێ د هێتە کرن یێ ب خۆ دناڤ گیانەوەراندا ژى نەهەى، نەکو تەنها جڤاکێ کوردى قەبوول ناکت، دەمێ ل سەر بناغەیێ ڕێنمایێت كۆنگرەیا ئاکنجیبوونێ یا جیهانى و ڕێکەفتنا سیداو یا (چینێ) ل ساڵا 1995 هاتیە مۆرکرن، ب ئاشکەرایى و ڕاشکاوەیى د بێژنە:
مە مەرج نینە خێزان ژ مێر و ژنەکێ پێک بهێت، مومکنە – وەکى ئەو ئەو ڕەواجێ بۆ دکن – ژ زەلامەک و زەلامەکێ دیتر یانژى ژ ژنەک و ژنەکا دیتر پێک بهێت، واتە کارێ قەومێ لۆتى و لادانا سکسى (هەڤڕەگەزبازى) چ (نێربازى) بت یان ژى (مێبازى) ببتە کارەکێ زۆرێ سرۆشتى دناڤ جڤاکێن موسلماناندا، ئەها بخۆ بەرامبەر ڤان جۆرە گازیێن مالویرانکەر، جۆرێ دویێ تەخسیرى د پشتەڤانیکرنا خۆدا ژبۆ مەزنێت خۆیێت بیانى ناکت، چونکى (شانەیێت نڤستى)ـنە، ل هیڤیا ئاماژەیەکێنە ژ دەڤ سەیدایێت وان ژ دەرڤە بهێت، دا ب بێ هیچ شەرم و فهێتى ئەوژى قرێژا ژەهراویا زمان و خامەیێت خۆ ب ڕێژن. دەمێ ئەم دبینن ل (سەنتەرێ جێندەر و گەشەپێدان) یێ زانکۆیا ئەمریکى ل سلێمانیێ، ئەڤە (12) حەفتیە ل سەرهەڤ کورس دهێنە ڤەکرن ل سەر چار تەوەران:
(جێندەر )، (میدیایا جێندەر)، (پەروەردەیا جێندەر)، (کاروبارێن کومەڵایەتى جێندەر و یاسا) هەر نها هاریکاریەک بهێز ژلایێ ژ کۆمەکا ڕەوشەنبیر و ئەکادیمیست و هندەک بەرپرسێت حکومى بۆ بەرنامێت سەنتەرێ جێندەر یێ بوورى هەیە. هەر چەندە هەردوو جورێت وان (شانەیێت نڤستى)ـیێت ناڤهاتین زۆر مەترسیدارن، بەلێ یێ ئێکى دناڤ جڤاکێ کوردیدا هەبۆنەکا زۆر کێم هەیە، ئەگەر نە بێژن هەما ئێكجار نینە ژى، لێ دهەمان دەمدا بەحسێ وى گەلەک زێدەڕەوى ب خۆڤە دیتیە، ئەنقەست د هێتە مەزنکرن و زیانا وێ پڤدانێ کارلێکرنەکا خرابا نەرێنى هەیە، ئەڤرۆ گۆتنەکا بێ بنەما و ژ بێ بەختی مینا یا چیرۆکنڤیس (شێرزاد حەسەن) دەمێ دبێژت: “پەیڕەوێ پەروەردا ئاینى ل قوتابخانەیێت هەرێمێ هەر ژ رێزا ئێکێ تا نەهێ بنەڕەت ژلایێ داعشڤە هاتیە دانان”، دبتە ریکلامەکا باش ژ بۆ ڕێکخراوا ناڤبرى کو ئەوان دەرز و کون ل ویزارەتا پەروەردێ ڤەکرینە و گەهشتینە جهێن هەستیار، د ناڤ جڤاکى و دناڤ حکومەتێدا ژى زۆر بەڵاڤبووینە، ئەڤە تەنها نمۆنەیەکە ژ دەهان نمۆنەیێت هەر دەمەکێ دۆبارە دبن.
فەرە بێژین هەردوو شانەیێت نڤستی خاڵێن هەڤپشک هەنە، لێ گۆمان نینە ژى ژ هەڤجوداهى ژى هەیە د هندەک لایەناندا، لەوا پێدڤیە د گۆتارەکا دیتردا، بەحس ل وەکھەڤیێ و جوداهیان بکین.
