محسن ئۆسمان
دەما هێزێن چەپ و مۆدێرن، ب پالپشتیا شۆرشا ئۆکتۆبەرێ روو ل دەڤەرێ كری، هێزێن ئێسلاما سیاسی ب رێك و ناڤێن جودا “ئیخوان” و ب درووشمێ “ئیسلام چارەیە” خوە وەک ئەلترناتیڤ پێشکێشکر. هەروها پشتی وەرارا شۆرشا گلۆباڵێ ژی، ئیسلامێ ب رێک و ناڤێن جودا “قاعیدە و داعش”، دیسان خوە وەک ئەلترناتیڤ پێشکێشی جیهانێ کر.
راستە ژی گەلەک جاران ئیسلاما سیاسی د دیرۆكێ دا وەك هێزا رەق سەركەتیە، بەلێ مینا دیرۆك شكەستیە، چونکو سەركەتنا هەر هێزەكا کەڤنار وەک چەكداری، ل هەمبەر دیرۆكێ هاتیە دوراندن. ئانكو دبیت وەك فاكتەرێن چەکی هێزێن كەڤنار سەركەڤن، لێ وەك سرتا دیرۆكێ دهێنە شكاندن، بەلێ دەما هێزێن كەڤنار زالی سەر زانستی دبن، هنگی تەڤگەرا دیرۆكێ دهێتە دوراندن. هەر ل رەوشا رۆژهلاتا ناڤین وەک نموونە بنێرە، دێ ئەڤ راستیە دیار بیت.
هەر گەلێ نكاریت مفای ژ ئەزموون و شكەستنێن خوە ببینیت، نكاریت بەشداری دیرۆكێ ببیت، لەورا ئەم ب درێژیا خەباتا خوە د دیرۆكێ دا شكەستینە. ئێدی دەما گەلەك د هێلا مۆرالی و دەروونی دا دشكێت، هنگی دیرۆك د تەڤگەرا خوە دا هشمەندیا ترس و رەڤێ درست دکەت و مالق دبیت. كەلەكەبوونا كەڤنەشۆپیێ و ژەنگیبوونا دیرۆكێ ب سەرهلدان و بهارەكێ ناهێتە گوهەرین، هەر وەك نموونە ل بهارا كوردی و ئەرەبی بنێرە.
لەورا ئەڤ رەوشە نكاریت لۆژیكا دیرۆكێ ل سەر پاشخانەكا هەژار درست بكەت.حەزێن بێ هشمەندی نكارن دیرۆكێ ئاڤا بكەن، چونکو ئەگەر هشمەندی نەبیت، دێ ئالاڤێ ئاڤاكرنا حەز و باوریا دیرۆكێ یا لەنگ بیت. لەورا دڤێت رەخنا كوورا ئەزموونێن بێ هشمەندی بهێتەكرن، چونکو ئەگەر هشمەندی نەبیتە ئەلەمێنتێ ماتریالێ نژنینا دیرۆكێ، دێ دیرۆکەکا سەختە هێتە ئاڤاکرن. ئێدی دەما هیڤیێن سەختە ژی ل سەر دیرۆكێ دهێنە ئاڤاكرن، هنگی گەل ل هەمبەر پێشکەتن و پێشهاتان هاڤی دبیت.راستە ل سالێن نۆتان بهاران گەلان ل ئورۆپا رۆژهلات و نوکە ل ناڤ ولاتێن ئەرەبان درستبوویە، بەلێ ل ڤێرێ پرسیارەک درست دبیت، گەلۆ چما ڤان سالان ل تەڤ جیهانێ، تەنێ ل ڤان هەردوو دەڤەران بهار درستبوون؟ خەلکێ دەڤەرێ، کەتینە د ناڤبەرا نال و بزمارێن “دەولەتێن/ دەسەلاتێن لەشکرتاری، ب ناڤێ سێکولاری و دەسەلاتێن کابووسا دەولەتا ئۆلدار/ داعش” دا، کو ل چەند دەولەتێن بهارا ئەرەبی سەردەستبوون. ئانکو زۆرداریا دەولەتێن داگیرکەرێن کوردستانێ و تۆندرەویا ئیسلاما سیاسی/ قاعیدە و داعش، بووینە ئەگەرێن بێدەنگی و ملپانیا خەلکی ل هەمبەر دەسەلاتێ. راستە ئیرۆ تیرۆرا داعش وەک جەستە ب داوی هاتیە، لێ پرۆسێس و هلگرێن هزرێن کەڤنەشۆپیا مینا داعش ب خوە، د ناڤ مە دا تا بێژی یا بەربلاڤە.
ب ڤێ تێگەهشتنێ، دوهی و ئیرۆ ژی ترس و هێرشێن هەڤبەش ل سەر بەرژەڤەندی و مانا پارتێن کوردی هەنە. تەڤ ئەگەرێن ئالۆزیا د ناڤبەرا پارتێن کوردی دا، فاکتەرێن سیاسی‌نە، دووری هەستێن هزری و ستراتیژی‌نە، کو دێ مەترسیەکا دژوار خوە د ئەنجامان دا بینیت. ئها ب ڤێ رەوشێ و ل گۆر سەرپێهاتیا بهارا ئەرەبی، دەسەلاتا کوردی ل باشوورێ کوردستانێ، ب تەڤ نیاسین و پێناسان پرۆژێ هلوشیانێ‌یە.ڤەژەنا هەر شکەستەکا سیاسی، رەوتێن ئۆلداری سەرئاڤ دبن، لێ ئەڤ رەوتە بەروەختن، چونکو رەوتێن ئۆلداری وەک پێدڤیێن سەردەمی ب ئاوایەکێ دووردەم نکارن بەردەوام بن. لەروا جودابوونا بهارێن دەڤەرێ، چ هێزێن هلگرێن ئەقلێن دەولەتداری نەبوون، چونکو دەولەتێن ل سەر توورەبوونێن سیاسی بهێنە ئاڤاکرن، دێ چارەنڤیسێ وان مینا “بهارا ئەرەبی” بن.
هەروها ئالۆزیێن بهارا ئەرەبی، گرێدایی نەبوون/ لاوازبوونا چینا ناڤینا جڤاکی‌یە، ڤێ یەکێ دەرفەت دا هێز و گرۆپێن ئیسلاما سیاسی، ل پێلێن نەرازیبوونێ سوار ببن. لەورا ل ڤێ بهارێ، پێل و كەشێ سەردەست، کەتە خزمەتا ئۆلێ ئیسلامێ و مینا ئەنجام، رەوش ژ بەرا هنگی کمباختر لێهات. ئانکو ل بهارا ئەرەبی ئیسلامی هاتنە سەر دەسەلاتێ، چونكو ئەو بەرهەڤتربوون. مرۆڤ دکاریت بێژیت، بهارا ئەرەبی پتر پەقینێن جڤاكی، ژ واتەیا شۆرشێ بوون. بوویەرێن بهارا ئەرەبی، نێرینەکا نوو ل هەمبەر “هەڤولاتی، دەولەتا نەتەوەیی، دیمۆکراتی و سەرهلدان” نەبوو، لەورا هشمەندیا وان ژ سینۆرێن ئالۆزیا “ئۆل و سیاسەتێ” دەرباز نەبوو. ڤان روودانان، چ پرۆژێن جڤاکی ــ ئابۆری د هناڤێن خوە هلنەگرتبوون. ئێدی نەبوونا گرێبەستێن جڤاکی یێن هەڤبەش، ئالیسەنگی ئێخستە ترازیا پێکهاتێن ڤان تەڤگەر و بوویەران.
محسن ئۆسمان بەرلین، 2022.01.08
