شەبان مزوری
زۆر جاران هاتیە گوهێ من ژ خەلکێ مەیێ باشورێ کوردستانێ کو مە پەرلەمەنتار هەنە ل پەرلەمانێ فیدرال ل بەغداد عەرەبی نوزانن، دبێژن ئەو کەسێ عەرەبی نەزانیت دێ چەوا بەرەڤانیێ ژ مافێ مەکەت ل پەرلەمانی، ئانکو بکورتی یێ بچیت هەر کارەکی بکەت لناڤا حوکمەتا فیدرال دڤێت عەرەبیەک باش بزانیت. براستی من پێخوشە بزانم کانێ ئەڤێ بوچونێ بنگەهەک راستیێ هەیە دناڤا دەستورێ عیراقێ دە. چەندی من پێداچون کریە تەنها یەک تشت هەیە گرێدای زمانی، ئەوژی ئەوە کو زمانێ کوردی و عەرەبی، زمانێن فەرمیێن میری ل عیراقێ.
بەشەک مەزن ژ ناسناما نەتەوی زمانە لەوما دڤێت زمانێ کوردی بێتە کارا کرن ل هەمی عیراقێ. تەنها لناڤا پەرلەمانی چەند دێرەکا بنڤیسی تێراناکەت کو نیشان بدەت زمانێ کوردی زمانەک فەرمی یە. لزۆر وەلاتێن فرە نەتەوە زمانێن فەرمی هەمی تێن بکارئینان ژبو یەکەمین تشت خەلکێ وی وەلاتی بئاسانی لهەڤ تێبگەهن، یا ژ هەمیێ گرنگتر ئاسانکرنا دەلیڤێن کار دیتنێ یە ژبو هاولاتی. کوردەک دەما عەرەبی بزانیت هەمی بازارا عیراقە لبەر ڤەکریە و ئەڤە شانسەک مەزنە بو وی کو کارەک هەژی شیانێن خوە پەیداکەت، ئەڤ چەندە هەلبەت ڤەدگەریت بو کەسێن عەرەب ژی، ئەگەر کوردی بزانیت وێ دەرفەتێن کاری زۆرتر بن.
ژمێژدا من پێشنیار کربو کو تایبەتی ئەو دوکتورێن زمانێ کوردی نەزانن دڤێت تەرجومان هەبیت دەما نەخوەشێن کورد زمان سەرەدانا وی دکەن، ئەڤ مەرجە دڤێت بێتە سەپاندن لسەر هەر دو کەرتێن تایبەت و گشتی. لهەمی رێڤەبەریێن میری دڤێت هەردو زمان بێنە بکارئینان بدەڤکی و بنڤیسین. دڤێت تابلویێن فەرمی لسەر تا سەری عیراقێ بکوردی و عەرەبی بن و نە بەس لهەرێما کوردستانێ.
ئەم دبینین ل هەمی هەرێما کوردستانێ بو نمونە تابلویێن رێکا بکوردی، عەرەبی و ئنگلیزینە، لێ دەما تو ژ هەرێمێ دەردکەڤی سەرتاسەری عیراقێ یەک تابلو بکوردی نینە. بمن نە بکارئینانا زمانێ کوردی سەرتاسەرێ عیراقێ ناسناما نیشتیمانیا وەلاتێ عیراقێ شاش تێ راگەهاندن بو کەسێن بیانی، ئانکو لشوینا وەک ل دەستوری هاتیە نڤیسین کو ئەڤ وەلاتە فرە نەتەوەیە، زمانێ کوردی و عەرەبی زمانێن فەرمی نە، ناسنامەک عەرەبی ١٠٠% ددەتە وەلاتی و کوردی ژ زمانەک فەرمی بویە زمانەک هەرێمی. بمن وەک دەستپێک ئەگەر تابلویێن هەمی عیراقێ نە بنە کوردی وێ دەمێ دڤێت نڤیسینا عەرەبی لهەرێما کوردستانێ بێتە قەدەغە کرن.
بهیچ رەنگەکی ئەڤ سەرەدەریا هەی لگەل زمانێ کوردی ژ دەرڤەی هەرێمێ لگەل دەستوری یەک ناگریت و پێچەوانەی داخواز و ئارمانجێن نەتەوا کوردە. هەر چەندە من گەلەک جاران ئەڤ بابەتە ئازراندیە ل راگەهاندنێ و جڤاکێن تایبەت لێ موخابن پشتگرتنەک نە میری و نە گەلێری ل باشورێ کوردستانێ بو من نە بویە. راشکاوانە دبێژم ئەز دەستبەرداری ڤی مافی نابم تا رۆژا باشورێ کوردستانێ بەشەک بیت ژ عیراقێ و ئەز لژیان مابم.
دەما ئاخفتن تێ کرن لسەر بوهایێن مروڤاتی و نەتەوی بدیتنا من ڤان بوهایا هیچ پیڤەرەک ستاندارت ژ بو هەمی جیهانێ نینە. هەر کەس و نەتەوە بوهایێن خوە ددانە، سەنگیا مروڤی وەک تاکە کەس و پاشان وەک گەل و نەتەوە لناڤ مروڤ، گەل و نەتەوێن دی، گرێدای بوهایێ مروڤ بو خوە ددانیت. چەندی بوهایەک کێم بو خوە دانی، چەندی سڤک و رسوایی و چەندی بوهایەک بەرز بو خوە دانی و لسەر چاڤسوربی، چەندی دێ تە سەنگا خوە هەبیت. زمان یەک ژ بوهایێن مروڤی و نەتەوی نە، نە پیتەدان بزمانی واتە بمن بێ بوها کرنا کەساتی و نەتەوی یە.
دەما زمانێ کوردی بێتە کارا کرن لسەرتاسەری عیراقێ وەک مافەک دەستوری، وێ دەمێ زمانێ کوردی دێ پێشکەفتنەک مەزن بخوەڤە بینیت. هەر ئەڤەژی دێ بیتە ئەگەرا پیتەپێکرنا خەلکی بزمانی چونکە زمانێ کوردی وێ بکاریت بەرسڤا داخوازێن خەلکی بدەت. ل ڤێرە من دڤێت ببیر بینم کو بەشەک هەرێ مەزن ژ نەتەوا کورد نە پیتەدان بزمانێ کوردی ڤەدگەرینیت بو وێ یەکێ کو ئەم نکارین هیچ زانستەکێ بزمانێ کوردی بخوینین، لێ بمن دڤێت مروڤ بزانیت زمانژی وەک هەر ئامیرەتەکی یە کو مروڤ بکارتینیت ژبو ئاسانکاریا ژیانێ، لەوما بکارئینانا ئەکتیڤا زمانی مروڤی نەچار دکە کو زمانی وەک هەر ئامیرەتەکی پێشبێخە ژبو بەرسڤا رۆژەڤێ بدەت.
لایەک دن یێ پوسیتیڤێ کارا کرنا زمانێ کوردی لسەرتاسەری عیراقێ بمن کو زۆر گرنگە د وارێ ئابوری دا ئەو ژی پەیداکرنا دەرفەتێن کاری یە ژ بو ژمارەک زۆر ژ خەلکێ مە، بهەزارا دەرفەتێن کاری وێ دەرکەڤن ژ بو تەرجومانا، تەکنیکا تەرجومێ، بەشێن تەرجومێ ل زانکویا. هەلبەت وێ تەرجما نڤیسکی و دەڤکیا کوردی کێمتر ژ ١٠ سالان، کارتێکرنەک مەزن هەبیت لسەر کاراکرنا زمانێ کوردی د وارێ پیشەسازیدا. بمن دڤێت یەک ژ مەرجێن رێپێدان بو هەر کالایەک بێتە هەرێما کوردستانێ دڤێت کەتەلوگا کوردی لگەل دا بیت.
بکورتی و بکوردی ل ئنجیلا یوهەننا هاتیە ( بو چیە، ئەگەر دونیایێ هەمیێ بگری و خوە ونداکەی ). یانژی وەک دبێژن هیڤیا دەرا خولیا سەرا.
پەرلەمەنتارێن کورد ل بەغداد دڤێت بکوردی باخڤن
شەبان مزوری
زۆر جاران هاتیە گوهێ من ژ خەلکێ مەیێ باشورێ کوردستانێ کو مە پەرلەمەنتار هەنە ل پەرلەمانێ فیدرال ل بەغداد عەرەبی نوزانن، دبێژن ئەو کەسێ عەرەبی نەزانیت دێ چەوا بەرەڤانیێ ژ مافێ مەکەت ل پەرلەمانی، ئانکو بکورتی یێ بچیت هەر کارەکی بکەت لناڤا حوکمەتا فیدرال دڤێت عەرەبیەک باش بزانیت. براستی من پێخوشە بزانم کانێ ئەڤێ بوچونێ بنگەهەک راستیێ هەیە دناڤا دەستورێ عیراقێ دە. چەندی من پێداچون کریە تەنها یەک تشت هەیە گرێدای زمانی، ئەوژی ئەوە کو زمانێ کوردی و عەرەبی، زمانێن فەرمیێن میری ل عیراقێ.
بەشەک مەزن ژ ناسناما نەتەوی زمانە لەوما دڤێت زمانێ کوردی بێتە کارا کرن ل هەمی عیراقێ. تەنها لناڤا پەرلەمانی چەند دێرەکا بنڤیسی تێراناکەت کو نیشان بدەت زمانێ کوردی زمانەک فەرمی یە. لزۆر وەلاتێن فرە نەتەوە زمانێن فەرمی هەمی تێن بکارئینان ژبو یەکەمین تشت خەلکێ وی وەلاتی بئاسانی لهەڤ تێبگەهن، یا ژ هەمیێ گرنگتر ئاسانکرنا دەلیڤێن کار دیتنێ یە ژبو هاولاتی. کوردەک دەما عەرەبی بزانیت هەمی بازارا عیراقە لبەر ڤەکریە و ئەڤە شانسەک مەزنە بو وی کو کارەک هەژی شیانێن خوە پەیداکەت، ئەڤ چەندە هەلبەت ڤەدگەریت بو کەسێن عەرەب ژی، ئەگەر کوردی بزانیت وێ دەرفەتێن کاری زۆرتر بن.
ژمێژدا من پێشنیار کربو کو تایبەتی ئەو دوکتورێن زمانێ کوردی نەزانن دڤێت تەرجومان هەبیت دەما نەخوەشێن کورد زمان سەرەدانا وی دکەن، ئەڤ مەرجە دڤێت بێتە سەپاندن لسەر هەر دو کەرتێن تایبەت و گشتی. لهەمی رێڤەبەریێن میری دڤێت هەردو زمان بێنە بکارئینان بدەڤکی و بنڤیسین. دڤێت تابلویێن فەرمی لسەر تا سەری عیراقێ بکوردی و عەرەبی بن و نە بەس لهەرێما کوردستانێ.
ئەم دبینین ل هەمی هەرێما کوردستانێ بو نمونە تابلویێن رێکا بکوردی، عەرەبی و ئنگلیزینە، لێ دەما تو ژ هەرێمێ دەردکەڤی سەرتاسەری عیراقێ یەک تابلو بکوردی نینە. بمن نە بکارئینانا زمانێ کوردی سەرتاسەرێ عیراقێ ناسناما نیشتیمانیا وەلاتێ عیراقێ شاش تێ راگەهاندن بو کەسێن بیانی، ئانکو لشوینا وەک ل دەستوری هاتیە نڤیسین کو ئەڤ وەلاتە فرە نەتەوەیە، زمانێ کوردی و عەرەبی زمانێن فەرمی نە، ناسنامەک عەرەبی ١٠٠% ددەتە وەلاتی و کوردی ژ زمانەک فەرمی بویە زمانەک هەرێمی. بمن وەک دەستپێک ئەگەر تابلویێن هەمی عیراقێ نە بنە کوردی وێ دەمێ دڤێت نڤیسینا عەرەبی لهەرێما کوردستانێ بێتە قەدەغە کرن.
بهیچ رەنگەکی ئەڤ سەرەدەریا هەی لگەل زمانێ کوردی ژ دەرڤەی هەرێمێ لگەل دەستوری یەک ناگریت و پێچەوانەی داخواز و ئارمانجێن نەتەوا کوردە. هەر چەندە من گەلەک جاران ئەڤ بابەتە ئازراندیە ل راگەهاندنێ و جڤاکێن تایبەت لێ موخابن پشتگرتنەک نە میری و نە گەلێری ل باشورێ کوردستانێ بو من نە بویە. راشکاوانە دبێژم ئەز دەستبەرداری ڤی مافی نابم تا رۆژا باشورێ کوردستانێ بەشەک بیت ژ عیراقێ و ئەز لژیان مابم.
دەما ئاخفتن تێ کرن لسەر بوهایێن مروڤاتی و نەتەوی بدیتنا من ڤان بوهایا هیچ پیڤەرەک ستاندارت ژ بو هەمی جیهانێ نینە. هەر کەس و نەتەوە بوهایێن خوە ددانە، سەنگیا مروڤی وەک تاکە کەس و پاشان وەک گەل و نەتەوە لناڤ مروڤ، گەل و نەتەوێن دی، گرێدای بوهایێ مروڤ بو خوە ددانیت. چەندی بوهایەک کێم بو خوە دانی، چەندی سڤک و رسوایی و چەندی بوهایەک بەرز بو خوە دانی و لسەر چاڤسوربی، چەندی دێ تە سەنگا خوە هەبیت. زمان یەک ژ بوهایێن مروڤی و نەتەوی نە، نە پیتەدان بزمانی واتە بمن بێ بوها کرنا کەساتی و نەتەوی یە.
دەما زمانێ کوردی بێتە کارا کرن لسەرتاسەری عیراقێ وەک مافەک دەستوری، وێ دەمێ زمانێ کوردی دێ پێشکەفتنەک مەزن بخوەڤە بینیت. هەر ئەڤەژی دێ بیتە ئەگەرا پیتەپێکرنا خەلکی بزمانی چونکە زمانێ کوردی وێ بکاریت بەرسڤا داخوازێن خەلکی بدەت. ل ڤێرە من دڤێت ببیر بینم کو بەشەک هەرێ مەزن ژ نەتەوا کورد نە پیتەدان بزمانێ کوردی ڤەدگەرینیت بو وێ یەکێ کو ئەم نکارین هیچ زانستەکێ بزمانێ کوردی بخوینین، لێ بمن دڤێت مروڤ بزانیت زمانژی وەک هەر ئامیرەتەکی یە کو مروڤ بکارتینیت ژبو ئاسانکاریا ژیانێ، لەوما بکارئینانا ئەکتیڤا زمانی مروڤی نەچار دکە کو زمانی وەک هەر ئامیرەتەکی پێشبێخە ژبو بەرسڤا رۆژەڤێ بدەت.
لایەک دن یێ پوسیتیڤێ کارا کرنا زمانێ کوردی لسەرتاسەری عیراقێ بمن کو زۆر گرنگە د وارێ ئابوری دا ئەو ژی پەیداکرنا دەرفەتێن کاری یە ژ بو ژمارەک زۆر ژ خەلکێ مە، بهەزارا دەرفەتێن کاری وێ دەرکەڤن ژ بو تەرجومانا، تەکنیکا تەرجومێ، بەشێن تەرجومێ ل زانکویا. هەلبەت وێ تەرجما نڤیسکی و دەڤکیا کوردی کێمتر ژ ١٠ سالان، کارتێکرنەک مەزن هەبیت لسەر کاراکرنا زمانێ کوردی د وارێ پیشەسازیدا. بمن دڤێت یەک ژ مەرجێن رێپێدان بو هەر کالایەک بێتە هەرێما کوردستانێ دڤێت کەتەلوگا کوردی لگەل دا بیت.
بکورتی و بکوردی ل ئنجیلا یوهەننا هاتیە ( بو چیە، ئەگەر دونیایێ هەمیێ بگری و خوە ونداکەی ). یانژی وەک دبێژن هیڤیا دەرا خولیا سەرا.
