مالامە
ئەڤرو شەشی شوباتێ نڤیسەر و بیرمەندێ مسری سەید قمنی چاڤێن خوە بو جارا دوماهیکێ دانان سەرهەڤ. قمنی ل ١٣ اادارا ١٠٤٧ ل باژێرێ الواستی ل مسرێ هاتیە دونیایێ.قمنی هەما بێژە هەمی ژیانا . خوە ترخان کربو بابەتێن ئالوزێن مێژویا ئیسلامێ قمنی ژبەر نڤیسین خوە یێن جودا ژ گەلەک کەسێن دهەمان بوار نڤیسین کرەین، ناڤێن جودا لێهاتینە کرن.بەشەک وەک مێژونڤیسەک دبینیت، بەشەک دی وەک مروڤەک خوەدی هزرێن تایبەت و چاڤنەترس دبینیت، بەشەک هەرێ مەزن ژ کەساتیێن ئولێ ئیسلامێ لزۆر وەلاتا لێ بتایبەت لمسرێ وەک لادەر ژ ئولێ ئیسلامێ و کافر تێ ناسکرن. قمنی بخوە پتر خوە دبینیت وەک موعتەزیلە و ئەڤ یەکە گەلەک جاران راشکاوانە راگەهاندی یە.
یەک ژ بەرهەمێن ویێن زۆر بالکێش پەرتوکا پارتا قورەیشی، دەولەتا محەمەدی، جەنگێن دەولەتا پێغمبەری، ئیبراهیم پێغەمبەر و خوەدێ ڤێ سەردەمێ، لگەل چەندین بەرهەمێن دی وەک گوتار و سمینار.
پشتی تەقاندنێن لمسرێ بەربەلاڤ بوین ژ لایێ رێکخستنێن ئیسلامیڤە، قمنی هێرشەن توند کرنە سەر بەشەک مەزن ژ سەرانێ ئیسلاما سیاسی وەک قەرەزاوی و هەڤبیرێن وی. زۆر گەفێن کوشتنێ ل قمنی هاتنە کرن، ژ هەمیا پتر دەنگ ڤەدای گەفا رێکخستنا جیهادا مسری بو. بو دەمەک درێژ مالا وی یا پاراستی بو ژ لایێ هێزێن پۆلیسی ڤە.
بدیتنا قمنی قورئان دو لایەن هەنە. لایەنێ یەکەمین راستینە لسەر بەشەک رویدانێن مێژویی یێن وێ سەردەمێ وەک شەرێ بەدر، شەرێ خەندەکێ، ، شەرێ ئوحدێ. ململانا بوسرمانا لگەل یەهودیا، هێرشا خەیبەر. لایەنەک دی بقمنی گرێدای بارێ دەرونی یە و میتولاجیەک ئەفسانەیە. بو نمونە دبێژیت ئەو کژەسێن دبێژن فرشتە د هەوارا بوسرمانا هاتن ل شەرێ بەدرێ، سڤکاتیە بخوەدێ و کرێتنا کرنا ئیسلامێیە. وەک نمونە دبێژیت باشە بوچی پێغەمبەری داخواز ژ خەلکێن خوە کر کو کەعەب بن ئەلئەشرەف بکوژن، قمنی دبێژیت باشە بوچی هەمان فرشتا نە دکوشت، یانژی چ ترسا پێغەمبەری هەبو مادەم یێ پاراستی بو ژ لایێ جبرائیل ڤە پرانیا دەما؟
قمنی راشکاوانە بەلاڤ بونا ئیسلامێ بداگیرکرن بناڤ دکر. و ب چەندین نڤیسین و سمینارا هەولدایە تالانکرن کرنا جان و سامانێ خەلکێ هاتیە داگیکرن ژ لایێ عەرەبێن بیابانا عەرەبی ئاشکرا بکەت.
قمنی دبێژیت کو دوروست بونا دەستهەلاتداریا قورەیشی نە کارەک خوداوەندی یە بەلکو سەرئەنجاما شەرێ لناڤبەرا فرس و رومێ یە، بازرگانیا دەریایی کەفتە منەترسیێ لەوما پرانیا بازرگانا قەستا رێکا یەمەن، مەکە، شام کر و ژڤێرە خەلکێ مەکە تازە پەیوەندی ل گەل جیهانا دەرڤەی بیابانا خوە دیت. هەلبەت مال مەزنێن مەکێ باجەک ژ بازرگانا دستاند، لێ دوماهیکێ خەلکێ مەکێ دەست کر ب کرینا دەرامەتێ بازرگانا لباشور و باکور. بهزرا قمنی ئەڤە بو ئەگەرا پێویستیا خەلکێ مەکێ برێکخستنەک کو بکاریت هێزەک لەشکژەری دوروست بکەت ژ بو ژ ئالیەکی بازرگانیا خوە بپارێزن ژ لایەکی و لایێ دی ئەو بازرگانێن ملکەچی بریارێن وان نەبن، بێنە شەلاندن. قمنی ل زۆر جهێن جودا دەما لسەر شەرێ بەدر ئاخفت بیت هەردەم گوتیە کو بوسرمانا دخواست کاروانەکێ خەلکێ مەکێ بشەلینن لێ رێک لبەر وان گرتن و سەرئەنجام شەرێ بەدر بو.
قمنی وێ بمینە کەساتیەک نە زەلال بو پرانیا خەلکی ببوچونا من، راستە بابەتێن وی ئازراندین هەژی لسەر راوەستانێ نە، لێ بمن قمنی بخوە گرفتاریەک مەزن هەبو لگەل خوە یەکلا کرنێ دا. قمنی کارێ خوە دخستە چارچێوێ راستڤەکرنا بەشەک ژ تێگەها لناڤ ئولا ئیسلامێدا هەرچەندە پرانیا زانایێن ئیسلامێ ئەو وەک لادەر و کافر ددا ناسکرن.
