محسن ئوسمان
!گەلۆ چاخێ کوردان وەک بەرەڤانی دەست ب تەڤگەرێن دژی داگیرکەران کری، پرسیارەک ژ خوە کربوو، ئەرێ بەرەڤانی ژ داگیرکرنا ب چ “کولتور، ئەقل و هزر/ ئیدیۆلۆگی”؟ ئەڤە دەمەکێ درێژە ئەم کورد، وەک “هشمەندی، کاراکتەر و جوگرافیا” هەر داگیرکرینە. لەورا مرۆڤ ب چ ئاوایێ ل کوردستانێ بنێریت، ژ سینۆرێن “داگیرکرن، پاشڤەرووی، هەژاری/ تالانی و دووبەرەکی”ێ دەرباز نابیت!ئیرۆ یەک ژ پرسگرێکێن مە، داگیرکرنا ئاخ و ئەقلێ مرۆڤێ کوردە، چونکو بوونەوەرێن کورد، وەک ئۆنتۆلۆگی و جوگرافیا کەتینە بەر گەفا نەمانێ. ئێدی ئەڤ شەرێ سارێ رەوشەنبیری، ژ بۆ داگیرکرنا ئەقلێ خەلکی دهێتە بکارئانین! ئها ئەڤ تێگەهشتنە دکەڤیتە چوارچووڤێ خوە هاڤێتنا د سەر سیتافکا خوە را! مخابن ئیرۆ گەلێ کورد، د ناڤبەرا پرۆسێسا دەمارگیری و دانپێدانێ دا بوویە متایێ کرین و فروتنێ. بنێرە ئیرۆ خالا پیرۆزا د ناڤبەرا هەرچوار دەولەتێن داگیرکەرێن کوردستانێ دا، قرکرنا گەلێ کوردە!ب ڤێ یەکێ، هێشتا مە نکاریە ژ بن شۆپێن داگیرکرنێ رزگار بین، چونکو ئەڤ شۆپە د کووراتیا رەوشەنبیری/ کاراکتەرێ “ناسنامە و بیردانکێن” مە دا هاتینە کۆلان. لەورا فاکتەرێن کوورێن گرفتێن مە، خوە د چوار پەیڤان “داگیرکرن، پاشبەندی، ستەمکاری و تالانکرنا ئابۆری/ غلیون” دا دبینن.
ب ڤی رەنگی، هەر تشت ل دەڤەرێ ب فۆرمێ خوەیێ هاڤی و داگیرکرنێ دەسپێکریە. راستە ژی ملەتێ کورد، ژ گەلەک ئالان “ئابۆری، سیاسی، کولتوری، هشمەندی و لەشکری”ڤە هاتیە داگیرکرن، بەلێ پا دیسان تەنێ کوردان بەرەڤانی ژ رزگارکرنا ئاخێ کریە! لەورا ژی ل باشوورێ کوردستانێ نە بەس مە گرفتێن ئابۆری هەنە، بەلکو مە گرفتێن کوورێن ئەقلی و برێڤەبرنا سیاسی ژی هەنە. ب ڤان پاشخانان، گەلێ کورد راستی دوو پرسگرێکان هاتیە:یەکەم بندەستیا سەردەستان، ئانکو نەبوونا دەولەتەکا سەرانسەری ل هەرچوار پارچێن کوردستانێ یان چوار دەولەتێن سەربخوە، چونکو هێزێن هزری و رەوشەنبیری ل ڤی بیاڤی دهێنە مەزاختن. دووهەم بندەستیا کولتور و تیتالێن چەرخێ ناڤین، ئانکو ب ڤێ یەکێ ئەڤ کولتورە رێبەریا مە بەروڤاژی پێشکەتنا جیهانێ دکەت، ئەڤ تیتالە تەڤلی ئۆلی بووینە و دبنە رێبەرێن پاشڤەروویێ!ب ئەنجام، رەوشا سیاسی د ناڤبەرا “قوربان و سەربری” دا دەرباز دبیت، کو رێبەرێن سیاسی ژ قوربانیا بندەستێ داگیرکەران، بووینە سەربر و سیاسی ل سەر سەرێ مە و رەوشەنبیری ژی ب گیان و ژێدەرێن کەڤنەشۆپی دهێنە بارکرن.
ژ بەر ڤان هەردوو ژێدەر و ئەگەران، ئەم نکارین بەرسینگێن ئارێشێن خوە و داگیرکرنێ بگرین. ئێدی دەسەلاتا کوردی، ل جهێ ببیتە ئەلترناتیڤێ داگیرکەران، بوویە چاڤلێکەرا داگیرکەران. ب ئاوایەکێ دی، ل جهێ دەسەلاتا کوردی ببیتە ئەلترناتیڤێ داگیرکەران، بوویە میراتگرێ داگیرکەران! ل ڤێرێ، راستە ژێدەرێن داگیرکرنێ هاتنە گوهەرین، لێ ناڤەرۆک، ئەقلیەت و دەردەسەری وەک خوە مان!پشتی تەڤ خەونێن ئەردۆگانی هلوەریان، ئێدی روو ل نەتەوەیێ تورک و ئیسلاما سیاسی/ ئیخوانیان، ب ستەمکاریا ئۆپۆزسیۆنا خوە و داگیرکرنا گەلێ هەڤسوو کر. راستە واتەیا داگیرکرنا جوگرافیا زێدەگاڤی و دەربازبوونا سینۆران وەک دەمکیە، بەلێ بزاڤ و خەونێن تورکان، نە بەس داگیرکرنا دەمکیە، بەلکو باشوور و رۆژئاڤا ب پاوانێ/ مالا خوە دزانیت! ئێدی تورکان ب سیاسەت، دراما تەلەڤزیۆنی و سەردەستیا ئابۆری/ متا و کۆمپانیان، خوە زالی سەر باشوور کریە. هەروها د هێلا ئەولەهیێ ژی دا، بەشەکێ مەزنێ باشوورێ کوردستانێ، ژ مێژە دەستەسەرکریە.ئەڤ وەرارا گلۆبالێ، یاکو ساخلەتێ “گوندێ جیهانی ــ Global Village/ McLuhan/ 1968″ێ دایێ، کو ب “داگیرکرنا رەوشەنبیریێ” هاتیە بناڤکرن. گەلێ مە ژی هێشتا ب کەشێ ئەفسانی و مێتافیزیکیا ئەقلێ تەڤایی هاتیە داگیرکرن، هلبەت ئەڤ کاراکتەرە سینۆر و شیانێن خوە ب “هشمەندی و دەستوورێ توورەبوونا قەبیلێ” گەرم دکەت.
ئها ئەڤ کاراکتەرێن ل سەر ڤان پاشخانان دهێنە پەروەردە و ئاراستەکرن، هێشتا ل قووناغا “ترس و تەرلانی”ا بەری رەوشەنگەریێ‌نە. ئەڤێ هەست بکێماسیکرنا ڤی جورێ کاراکتەری وەکریە، کو کۆمارەکا “ترس و برس”ێ د ناڤ خەلکێ خوە دا ئاڤا بکەت. ئێدی لاوازیا کاراکتەرێ سیاسیێ کورد هندێ هەژار و بێ شەنگستە، دکاریت داگێرانا داگیرکەران بکەت، بەلێ ل هەمبەری یەک دبنە عەمێ گۆزێ! لەورا مرۆڤ نکاریت پشتا خوە ب ڤان پاشخان و کاراکتەران گەرم بکەت، چونکو ڤان پاشخانان ڤێستگەهێن دیرۆکا مە، پری داکەتن و شکەستن کرینە. ئێدی دانپێدان ب شکەستنان و ڤەگەریانا ئەگەران ب خوە دەرگەهێ سەرکەتنێ‌یە، چونکو شکەستنا راست هەژاریا ئاشکراکرنا شکەستن و دوبارەبوونایە.ب کورتی، ل گۆر ئەزموونێن دیرۆکێ، هەر دەسەلاتا ب کولتورێ “سەرکوتکرن، تاپۆکرن، داگیرکرن و چاڤسۆرکرن/ گرتن، ئەشکەنجە و کوژتن”، خوە ل سەر خەلکی بسەپینیت، دێ ئەڤ دەسەلاتە وەک هەڤکێشەکا فیزیکی، ب تراژیدیەکا مەزن ب داوی هێت. ئها ئەڤە پرسیارا ئالۆز و دوودلە، گەلۆ چما دەسەلاتێن رۆژهلاتا ناڤین، خوە د خوەدیکا ئەزموونێن دیرۆکێ دا نابینن؟ل داویێ ژی دبێژین، راستە پەژیکا کۆرۆنا، دێ ب داوی هێت، لێ مخابن وسا دیارە پەژیکا “هەژاری، بێدادی، کین، ستەمکاری، براکوژی، شەر، داگیرکرن و جینوساید”، ب داوی ناهێن!
