کاوار رێبەر
دوژمنێت کوردان عەرب، تورك ،فارسان، بدرێژاهیا دیروکێ هەولدانە کو ڤی زمانێ مە ژسەر ڤێ ئاخێ ب ئێکجاری نەهێلن چونکی ئەو باش دزانن کو ئەگەر زمانێ مە نەما ئەم ژی نامینین وەك مللەت. تا رادەکی باش دوژمنێن مە شیانە بدارێ زورێ چاند، کولتور و زمانێ مە ئاسمیلە بکەن و گەلەك کوردان ژی بکەنە کولە و داردەستین خوە. هندی کوردێن برومەت نیشتیمان پەروەر هەبن ئەف زمانێ مە یێ شرین دێ هەر مینیت لسەر دفنا ڤان دوژمنێن مە . ئەگەر مە بڤێت ئەف زمانە بمینت دڤێت ئەم هەمی خوە دویربگرین ژ بکارئینانا زمانێ داگیرکەرێن وەلاتێ خوە. دڤێت هەر کوردەك ، هەر دایكەك هەر بابەك ژلایێ خوە ڤە هەولبدەت ڤی زمانێ شرین فێری زاروکان بکەن و بپارێزن.
دڤێن زاروکێن مە بزمانێ مە بهێن پروەردەکرنێ ما تانوکە مە چ مفا ژ عەرەبی ، فارسی و تورکیێ دیتیە تا ئەم زاروکێن خوە فێری زمانێن داگیرکەرێن وەلاتێ خوە بکەین. زمانێ مە هەبون و ناسناما مەیە رومەتا مە یە . رەوان شاد جەلادەت بدرخان دگوڤارا هەوار دا دکەت هەوار و دبێژیت ” ئەی کوردێن برومەت هەبونا مە و ئێکەتیا مە ب ئیکەتیا زمانێ مە دێ چێبیت.” دلسوزێت ڤی زمانی ێن مینا جەلادەت بەدرخانی ژیانا خوە هەمی ترخان کر بو ژبو پاراستنا ڤی زمانی دەمێ جەلادەت بەدرخانی ئەلیف بەیا لاتینی ژبو زمانێ کوردی چێکری تورکا هێشتا ب ئەلیف بایا ئارامی دنڤێسی لێ ژبەر کێمتڕخەمی و بێ تفاقیا مە کوردان تەماشای زمانێ تورکا بکەن و یێ کوردی بکەن کا دچ رەوشێ دایە ئەڤرو .
مخابن کو ئەم کورد قەدرێ کوردپەروەر و زمان زانێن مینا جەلادەت بەردخانی زانین . جەلادەت بەدرخانی بنگەهەك باش ژبو مانا زمانێ مە دانا لێ مخابن بێهوشیا کوردان قەدرێ پێنوسێ جەلادەت بەدرخانی نەزانی. دروژا مەیا ئەڤرودا دیسان دوژمنێن مە یێ هەولێن مەزن ددەن کو کوکا مە و زمانێ مە بقەلینن بتایبەتی رژێما ئیرانێ و تورک لێ تورکی ژهەمی وان داگیرکەران پتر یێ هەول ددەت ڤی زمانی نەهێلیت ئەڤە (۱٠٠) سال دەربازبون هێشتا تورك ژ هشمەندیا خوە یا تونەکرنا کوردان نەهاتیە گهورین . ئەز دێ پیچەکێ فوکسێ ئێخم لسەر هشمەندیا تورکان .
ل تورکی ئەڤە ژ سالا ۱۹۲۳ێ وەرە دەست بقەدەغەکرنا زمانێ مەکریە. تورکا نیڤەکا پەیڤێن مە ێن کوردی دزین و ژبو خوە زمانەك پێ چێکر. ب ملیونان کورد ل باکورێ کوردستانێ هاتنە ئاسمیلە کرن ، ب سەدان هزران هاتنە کوشتن سەرا ڤی زمانی ، بسەدان هزاران کوردان دزیندانێن تورکان ڤە دبن ئەشکەنجێن گران ڤە ژیانا خوە گوری ڤی زمانێ مە یێ کوردی کریە و تا روژا ئەڤرو ژی ئەو ئیشکەنجە دزیندانێن تورکان ڤە دبەردەوامن. ل تورکی هێشتا تورکا دانپێدان نەکریە کو مللەتەك یێ هەی بناڤێ کورد ، ئەو دبێژنە مە تورکێن چیا. ئاپێ موسا عنتەر دپرتوکا خوە دا دبێژیت “دەمێ مالباتا مە دسالێن (٦٠) ی دا ژباژارێ مێردینێ سورکون کری (کوج بدەڕ) کریە باژارێ ئەدەنێ لوێرێ زاروکێن تورکان وەسا هاتبون فێرکرن کو هەر کوردەکی کوریەك یا پێڤە ! دەمێ ئەم دچوین خواندگەهێن تورکان زاروکێن تورکا شەرێ مەدکر ئەم دداین بەر بەرا و دگوتن کا دەرپێ خوە بێخن دا کوریا وە ببینین! دیسان دبێژیت دەمێ ئەم دزیندانێ دا تورکا دمیست ب خوارنا مەڤە تا ئەم ب تورکی نە ئاخفتباین خوارنا مە نەدگوهوری ! دبێژیت بو مە خوەشتر بو کو نانێ بمیز بخوین ژ ئاخفتنا بزمانێ تورکی .
ددەسپێکا سالێن (۸٠) هەشتیان دا پشتی کودەتایا لەشکەری لتورکی یاسایەك هات دەرخستن ل تورکی دگوتنێ ( حوکمێ عرفیێ) هەر کوردەکێ بزمانێ کوردی ئاخفتبا ئان گوهداریا موزیکا کوردی کربا ئان جلێن کوردی لبەر خوە کربان دڤێت لوی جهێ ب کوردی ئاخفتی هاتبا کوشتن. بڤێ بریارا هوڤانە بهزاران کورد هاتن کوشتن و زیندانێن تورکان پر بون ژ کوردان و گەلەك ژوان ژیانا خوە دبن ئیشکەنجێن دژوار دا گوری ڤی زمانی کر. دێڤد مەگدوال ( David McDowall ) دپرتوکا خوە یابناڤێ (دیروکا کوردا یا سەردەم ) دا بێژیت” د سالین (٦٠) ی دا لەشکەرێ تورکی دەست بسەر گوندەکی کوردان دا گرت خەلکێ گوندی زمانێ تورکی نەدزانی ، هەمی خەلکێ گوندی ل چلێ زفستانێ برنە ژدەرڤەی گوندی و ژن و زەلام رویسکرن و ئاڤا تەزی لوان رەشاند پاشی دوخینێت شەلوالێن زەلامان هەمی ژێ ئینان دەرێ و گوتە وان ژن و کچان ڤان دوخینان ب ئەندامێ (……..) زەلامان ڤە گرێبدەن و بڤێ بێرێزیێ ژنان زەلام لدورا گوندی هزار جارکی زڤراندن و هەر ژن ئان مێرێ ئەف کارە نەپەژرادبا لەشکەرێ تورکا ئەو دکوشتن ، وان ئەو کارێ قرێژ بەردەوام کر تا ژن و مێرێن گوندی ژسەرمادا هەمی ژسەر هشێت خوە چوین و بەری ئەو لەشکەر ژگوندی دەرکەڤن دەستدرێژیا سکسی کرە لسەر گەلەك کچێن کوردان.” مللەتی کورد سەرا کوردبون و ڤی زمانێ شرین گەلەك قوربانی دانە ، هیفیدارین ئەم هەمی ڤی زمانی وەکە بیبلکا چاڤێ خوە بپارێزین. زمانێ مە هەبون ، ناسنامە و رومەتا مەیە. ئەز پر کەیفخوەشم دەمێ ئەز دبینم زاروکێن مە کوردان ل ئامەدا بریندار ل کولانێن کرێ سەیرانا ( سەیران تەپە) شاهیا زمانێ کوردی دگێرن و دەنگێ خوە بەرزدکن کو زمانێ کوردی ل باکورێ کوردستانێ ژی ببە زمانێ فەرمی و زمانێ خواند و نڤێسینێ.
ئەز پر ژدل روژا زمانێ کوردی ل هەمی کوردپەروەران ل هەمی نیشتیمان پەروەران ل هەمی گرتیێن ئازادیێ ل هەر کوردەکێ بخیرەت پیروز دکەم. پژیت کور بژیت زمانێ مە بژیت ئازادی . مرن و سەرشوری ژبو داگیرکەرێن کوردستانێ و هەمی کوردێن خوە فروش.